طالبان و روایت‌سازی‌ها

امروز ۱۷ اسد/ مرداد برابر با بیست‌وهفتمین سالروز قتل‌عام مردم مزارشریف توسط طالبان است. ۲۷ سال پیش در چنین روزی نیروهای طالبان وارد شهر مزارشریف شدند و سه شبانه‌روز هر جنبنده‌ای را که در مقابل خود دیدند، تیرباران کردند. آن‌ها پس از آن وارد منازل شدند و دست به نسل‌کُشی زدند. در آن زمان، کمتر خانه‌ای در شهر مزارشریف و اطراف آن وجود داشت که یک نفر تا چند نفر از اعضای خود را از دست نداده باشد.

آمارها از کشتار و فاجعه سال ۱۳۷۷خورشیدی در شهر مزارشریف متفاوت است که از ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر گفته شده است اما «احمد رشید» کارشناس مسائل گروه‌های تروریستی، در کتاب «طالبان و بازی بزرگ» با استناد به گزارش‌های سازمان ملل و کمیته صلیب سرخ نوشته است که در این رویداد، بین پنج تا شش هزار نفر توسط طالبان کشته شدند.

عامل این فاجعه که بیشتر دامن‌گیری شیعیان و هزاره‌ها شد، با پشتیبانی سازمان اطلاعات پاکستان و به دستور ملامحمدعمر و مباشرت ملاعبدالمنان نیازی والی سابق طالبان در بلخ، ملافاضل وزیر سابق دفاع طالبان و ریاض بسرا و ملک اسحاق از رهبران لشکر جهنگوی مربوط به سپاه صحابه پاکستان انجام شد. در همین رویداد، شماری از دیپلمات‌ها و افسران ایران از جمله سردار ناصری هم در کنسولگری این کشور در مزارشریف توسط نیروهای طالبان و لشکر جهنگوی کشته شدند.

قتل عام ۱۷ اسد، فاجعه‌ای بود که تا آن زمان از لحاظ کمی در جنگ‌های داخلی افغانستان سابقه نداشت و پس از آن نیز کشتاری به این پیمانه دیده نشد. اگر قانون حقوق بشری بر روابط جهان حاکم بود، رویداد ۱۷ اسد به تنهایی می‌توانست رهبران طالبان را به عنوان جنایتکار جنگی پای میز محاکمه بکشاند و مجازات کند اما این اتفاق نه تنها صورت نگرفت بلکه طالبان برای کتمان نسل‌کشی مزارشریف، رویداد دشت لیلی را بزرگنمایی و از آن پیراهن خلیفه درست کردند.

رویداد دشت لیلی در شمال افغانستان، به زمان سقوط حاکمیت اول طالبان برمی‌گردد که چند تن از نظامیان طالبان در کانتینرها و یا توسط نیروهای عبدالرشید دوستم به قتل رسیدند و در دشت لیلی دفن شدند. طالبان این رویداد را به روایت تبدیل کردند و برای پنهان کردن تخطی‌های حقوق بشری خود، به آن پروبال دادند. هشت سال پیش طی یادداشتی از این قلم، به قدرت نرم طالبان پرداخته شد که این گروه چگونه دست به روایت‌سازی و سپس جریان‌سازی می‌زند تا حقایق را وارونه نشان دهد.

در چهار سال گذشته، بازدید رهبران طالبان از جمله ملاهبت‌الله از دشت لیلی بخشی از روایت‌سازی طالبان است تا حقایق وارونه نشان داده شود. کتمان نسل‌کشی و کشتارها، سبوتاژ مذاکرات دوحه و روایت بی‌بنیاد دینی برای محرومیت شهروندان افغانستان از حقوق حقه خود از جمله حق تحصیل برای زنان، بخشی از روایت‌سازی طالبان برای رسیدن به اهداف این گروه است.
یاد و خاطر قربانیان فاجعه ۱۷ اسد گرامی باد

محمد مرادی