صلح افغانستان، از کنار گذاشته شدن غنی توسط امریکا تا سیاست تازه پاکستان!

آغاز دور دوم مذاکرات صلح در دوحه قطر شروع یک سفر پیچیده و طاقت فرسا به سوی صلح می باشد. بعد از سه ماه گفت و گوی شدید، دو طرف تنها روی کارشیوه مذاکرات به توافق رسیدند. در میان ترورهای هدفمند و خشونت های روز افزون ناشی از یک بازی مخرب، تمام نگاه با بیم و امید به دو هیأت مذاکره کننده دوخته شده است. خطرات بالقوه ای که ممکن است پروسه صلح را با مشکل مواجه سازد وجود دارد به ویژه اینکه احتمالاتی هم در مورد دولت اشرف غنی و هم طالبان وجود دارد. در تمام دامنه مذاکرات صلح نقش ایالات متحده امریکا و پاکستان هر زمان که دو طرف از ریل خارج می شوند یا تلاش می کنند خطا بازی کنند، حیاتی ست.

بقای دولت اشرف غنی در معرض خطر است. اعتبار وی به عنوان یک رئیس جمهور منتخب که توسط جامعه بین المللی به رسمیت شناخته شده، قوی است. دولت وی از طیف گسترده ای از اقوام و مذاهب دینی نمایندگی می کند. کمک های مالی و نظامی امریکا به اشرف غنی، قدرت سیاسی که نظام کنونی دارد را بیشتر تقویت کرده است. اما آنچه دولت غنی را آسیب پذیر ساخته قدرت نظامی طالبان است که حاکمیت دولت در مناطق روستایی و دور افتاده را زیر سئوال برده است. طالبان بر مناطق روستایی زیادی تسلط دارند.

چه دوست داشته باشیم و چه نداشته باشیم، طالبان علی رغم منفور بودن اکنون به عنوان یک واقعیت مطرح اند که به راحتی نمی شود آنها را کنار گذاشت. این امریکایی ها بودند که با امضای توافق نامه صلح با طالبان رئیس جمهور غنی را دور زدند. از زمان امضای توافق نامه صلح با امریکا، طالبان در نوعی پایبندی به مفاد توافق نامه به هیچ نیروی امریکایی یا ناتو حمله نکرده اند و هیچ نیروی خارجی از آن زمان تاکنون در افغانستان کشته نشده است.

آنچه شک و تردیدها در مورد نیت و جدیت طالبان در مذاکرات بین الافغانی دوحه را برانگیخته عدم تمایل این گروه به اعلام آتش بس می باشد. سکوت طالبان نسبت به حقوق زنان از دیگر مواردی ست که نارضایتی زنان افغان و گروه های فعال حقوق بشری در سراسر دنیا را در پی داشته است. به نظر می رسد طالبان با تعیین زمان خروج برای نیروهای امریکایی آخرین کارت خود را بازی می کنند و به سوی پیروزی نظامی پیش می روند.

برخی حلقات اما نسبت به عملکرد امریکایی ها مشکوک می باشند به ویژه اینکه این کشور در خارج ساختن طالبان از لیست قطع نامه ۱۲۶۷ کمیته شورای امنیت سازمان ملل تعلل می کند، امریکایی ها در توافق نامه صلح خود با طالبان به این گروه وعده داده بودند تا پایان ماه می سال گذشته این کار را انجام دهند. یکی دیگر از دلایل نگاه تدریجی طالبان به آتش بس شاید حملات هوایی امریکایی ها به مواضع طالبان در حمایت از دولت غنی باشد.

از سویی هم نزدیک به چهل سال جنگ و درگیری مداوم سبب شده احزاب و جناح ها در افغانستان از بی اعتمادی و انحصار قدرت رنج ببرند. در چنین موقعیتی، طالبان که خود را طرف پیروز می بینند در مذاکرات صلح دیدگاه های سفت و سخت و در برخی موارد غیرقابل مصالحه نشان می دهند. به نظر می رسد طالبان قبل از هرگونه تصمیم در مورد اقدام آینده شان منتظر دولت بایدن می مانند.تا آن زمان، طالبان دیدگاه «جنگ و صلح» را ادامه می دهند.

پاکستان اما بر این باور است که دولت بایدن احتمالا سیاست ترامپ در خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را ادامه می دهد اگرچه در مشورت با دیگر مقامات دولت امریکا بایدن ممکن است دو پایگاه در افغانستان را حفظ کند. براین اساس تصور می شود ایالات متحده ضمن اینکه براساس توافق نامه صلح با طالبان خود را ملزم به خروج نیروهایش از افغانستان تا می ۲۰۲۱ می داند، در عین حال امکان تمدید حضورش در افغانستان نیز وجود دارد. ادامه حضور امریکا در افغانستان با رضایت طالبان امکان پذیر است و در غیر اینصورت جنگ ادامه خواهد یافت.

پاکستان که از گذشته درس های تلخی گرفته دیگر نمی خواهد «تمام تخم مرغ هایش را در یک سبد» بگذارد و به همین خاطر سیاست خو در قبال افغانستان را براساس شرایط مورد نظر عیار ساخته است. پاکستان برای حفظ تعادل در مذاکرات صلح تلاش می کند هم با تمام جناح ها و طرف های افغان و هم با دولت غنی در تماس باشد. سیاست خنثی پاکستان به مذاکرات صلح افغانستان چند پیامد مثبت داشته است:

برای اولین بار، پاکستان قبل از سفر ماه گذشته رهبران طالبان به این کشور، موضوع را با رئیس جمهور غنی در میان گذاشته بود.

دومین پیامد مثبت، اولین سفر عمران خان به کابل در ماه نوامبر سال گذشته میلادی بود که طی آن نخست وزیر پاکستان نگرانی های دولت افغانستان را رفع کرد. «تسهیل در صدور ویزای پاکستان برای شهروندان افغان(صدور ۱۵۰ هزار ویزا در دو ماه به علاوه ۱۲ هزار ویزای آن لاین)، افتتاح دو بازار مرزی دیگر، اعطای ۳ هزار بورسیه به دانشجویان افغان، معرفی طبابت از راه دور برای مناطق دوردست افغانستان و ارائه توافق نامه تجارت ترجیحی» که به توافق تجارت آزاد منجر می شود، از موارد مهمی ست که برای افزایش سطح اعتماد و آسایش دولت افغانستان برداشته شد.

سومین نتیجه مثبت، تصمیم پاکستان در نبستن مرزهایش با افغانستان در وضعیت ناگوار کرونا می باشد. هدف از این کار اجتناب از سختی های غیرضروری حین بروز حوادث ناخوشایند مرزی بود. مسئولین پاکستانی برای بستن مرز به دستور عمران خان نیاز دارند.

از سویی هم مقامات افغان تلاش می کنند با استفاده از پتانسیل بالای موقعیت جغرافیایی، افغانستان را به چهارراه مواصلاتی و تجاری تبدیل کنند. همکاری پاکستان با افغانستان برای اتصال کلی با درنظرداشت کریدور اقتصادی چین و پاکستان برای رسیدن به این هدف مهم به نظر می رسد.

با درنظرداشت موارد فوق، باید گفت توافق احتمالی دولت افغانستان و طالبان که ممکن است از درون مذاکرات صلح بیرون آید، یک دستاورد مثبت ارزیابی می شود. سهامداران داخلی و بین المللی با علاقه مذاکرات صلح و پیشرفت آن را مشاهده می کنند اگرچه خرابکاران برای خارج ساختن گفت وها از ریل بیکار ننشسته اند. برای پاکستان، سهام بالاست. اگرچه پروسه صلح ممکن است مدعیان زیادی داشته باشد، شکست و ناکامی آن بیشتر به ضرر پاکستان است و شاید به همین دلیل است که اسلام آباد با تمام سهامداران افغان بدون جانبداری خاصی تماس گرفته است.

منبع