راز گرایش مسیحیان به تشیع

اگر بخواهیم برای هم‌زیستی ادیان ابراهیمی مثال ذکر کنیم، قطعاً رابطه مسالمت‌آمیز مسیحیت و تشیع نمونه بارزی از این نوع هم‌زیستی است. این رابطه که از زمان ائمه شیعه شروع شد تا عصر حاضر با فرازونشیب‌هایی، ادامه داشته است. سوال این است که چه باعث شده است مسیحیان در طول تاریخ به ائمه معصومین و تشیع گرایش داشته باشند؟
برای پاسخ به این سوال، فاکتورهای متعددی را باید مورد واکاوی قرار داد اما دو مورد از شاخص‌ترین دلایل گرایش و نزدیکی مسیحیت به تشیع است. یکی از این موارد مدارا و رفتار عقلانی ائمه و مراجع شیعه در برخورد با مسیحیت و دیگری دوری تشیع از تکفیر و خشونت است.

ماجرای مباهله که رویایی پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت آن حضرت با بزرگان مسیحیت بود، نشان داد که اسلام آن‌طور که تبلیغ می‌کنند، تنها دین شمشیر نبوده بلکه دین مدارا نیز است. از آن پس جانشینان پیامبر خاتم از امام علی(ع) گرفته تا امام دوازدهم، شیوه پیامبر را با پیروان سایر ادیان از جمله مسیحیت در پیش گرفتند که داستان‌های زیادی از مدارا و رفتار نرم امامان با مسیحیان ثبت تاریخ است. دامنه تسامحی امامان شیعه به خصوص امام جعفر صادق(ع) رئیس مکتب جعفری چنان وسیع و گسترده بود که با منکران خدا نیز رفتارهای انسانی داشتند. دوره امام ششم، عصر ایدئولوژی‌های مادی‌گرایی و خدا ناباوری بود. در آن زمان به منکران خدا، زندیق و دهری گفته می‌شد. «ابوشاکر دیصانی» و «عبدالکریم ابن ابی العوجاء»، از سران جریان الحادی بودند که در عصر امام جعفر صادق زندگی می‌کردند. یکی از زیبایی‌های مکتب اعتدالی امام جعفر صادق(ع) گفتگو و مناظره امام با این دو تن در فضای آرام بوده است که جزئیات آن در کتاب‌های احتجاج درج است. امام با این دو منکر خداوند، بارها در محیط علمی و به دور از خشونت گفتگو کرد. آنان، امام و پیروانش را با سعه‌صدر در برابر مخالفان فکری و اعتقادی، می‌شناختند.

به هر حال، پس از دوره ائمه، این شیوه رفتاری که در واقع میراث گران‌بهای اهل‌بیت برای پیروان این مکتب است، به مراجع عظام شیعه و علمای عاملی چون «امام موسی صدر» منتقل شد. در واقع، شیوه‌ای که اسلام شیعی با مسیحیت در طول تاریخ پیش گرفته، باعث کنجکاوی دانشمندان و متفکرین مسیحیت در دو قرن اخیر نیز شده است. به هر اندازه که متفکران مسیحیت درباره تشیع تحقیق کرده‌، به همان اندازه به تشیع بیشتر گرایش پیدا کرده‌اند. گرایش معنوی برخی از مسیحیان به تشیع و امامان شیعه تا جایی است که گاه با تعبیر مسیحی شیعی از آنان یاد می‌شود. «آنتوان بارا»، مؤلف کتاب «حسین در اندیشه مسیحی» یکی از همین مسیحیانی است که به سبب ابراز علاقه شدیدی که به امام حسین(ع) داشت، در کشورهای عربی به «مسیحی شیعی» معروف است.

«جرجی زیدان»، مهم‌ترین نویسنده عرب مسیحی است که امام علی(ع) را ستوده است. کتاب «هفدهم رمضان» در ماجرای شهادت امام علی و کتاب «غاد کربلا» در مورد شهادت امام حسین(ع) از مشهورترین کتاب‌های جرجی زیدان است که از نگاه یک مسیحی به حوادث صدر اسلام پرداخته شده است. بعداز جرجی زیدان، «جرج جرداق» مسیحی عَلَم علی‌شناسی را بین مسیحیان برافراشت و مجموعه «امام علی، صدای عدالت انسانی» را نوشت. وی امام علی را تجسمی از مسیح می‌دید تا جایی که همه عمرش را وقف واکاوی در زندگی و سیره امیرالمؤمنین کرد.

سومین پرچمدار این راه، «جبران خلیل جبران» نویسنده و شاعر مسیحی لبنانی بود که معتقد بود امام علی، خیلی زود به دنیا آمد و دوره‌ای که وی زندگی می‌کرد، ظرفیت تحمل علی را نداشت. وی درباره امام علی(ع) گفت: «علی پیش از زمان خودش بود و من از این رمز آگاه نیستم که‏ چرا روزگار گاهی افرادی را در زمان پیش از زمان خودشان بوجود می‏‌آورد.»
همچنین «میخائیل نعیمه»، «پولس سلامه»، «سلیمان کتانی» و «نصری سهلب» از دیگران شاعران و نویسندگان معاصر مسیحی هستند که گرایشات شدیدی به تشیع داشتند و امام علی(ع) را پس از پیامبر برتر می‌دانستند. همین متفکرین مسیحی بودند که باب جدیدی از معرفی مذهب جعفری و تشیع را بین مسیحیان باز کردند که حاصل آن تشرف هزاران هزار جوان مسیحی از جمله شهید «ادواردو آنیلی» سرمایه‌دار و میلیاردر ایتالیایی و «بُب اسخوندرخانگ» هلندی به تشیع بود.

در داستان بُب که سه سال پیش از این قلم منتشر شد، خواندیم که وی دلیل اصلی تشرف به تشیع را زبان نرم و ملایم بزرگان شیعه و دوری این مکتب از تکفیر و کشتار عنوان کرد. وی که اکنون اسم «محمد بُب» را برگزیده است یکی از سخنرانان و مبلغان مکتب تشیع در هلند است که نویسنده این سطور بارها با وی درباره مکتب تشیع و دلایل تشرف وی به تشیع رودربرو گفتگو کرده است. سخن پایانی این که شیوه‌های عقلانی و رفتارهای نرم امامان شیعه و علمای این مکتب با پیروان سایر ادیان از یک طرف و دوری مبانی فقهی شیعه از خشونت و تکفیر از طرف دیگر، دو مورد از چندین دلیل گرایش مسیحیان به شیعیان بوده و این راز گرایش مسیحیان به تشیع است.

محمد مرادی