درباره جبهه پنجشیر

بیایید یک بار سناریو هفته‌های گذشته افغانستان را مرور کنیم. یک دولت وابسته به آمریکا با کمترین جایگاه مردمی در برابر یک تشکیلات میلیتاریستی منسجم، وا داد و کلید همه شهرهای بزرگ افغانستان را واگذار کرد و رفت. جمهور مردم افغانستان هم در این نقل و انتقال قدرت، کاره‌ای نبودند و کنار نشستند. همزمان، احمد مسعود تلاش داشت در هفته‌های منتهی به سقوط کابل، برای شکل‌دهی جبهه ضد ط!لبان یارگیری کند که در وانفسای وادادگی دولت، اقبال چندانی هم به او نشد. کابل که از دست رفت، احمد مسعود به دره پنجشیر واقع در صد کیلومتری شمال کابل پناه برد و کمی بعد هم امرالله صالح، معاون رییس جمهور فراری با ادعای جانشین بودن، به او پیوست و بدین شکل ناگهان جبهه پنجشیر شکل گرفت.
جبهه پنجشیر اساسا از همان ابتدا هم بر خلاف فضای رسانه‌ای شکل گرفته و موجود، گارد تهاجمی و جنگ طلبانه نداشت. احمد مسعود خلال همه پالس‌های این روزها نشان می‌داد که گارد صلح گرفته و البته ط!لبان هم به سیاق فتح مخملینی که کسب کرده بود، بنایش را بر مذاکره و قانع کردن جبهه پنجشیر برای دست کشیدن از مقاومت گذاشت. مذاکراتی که تا همین امروز هم جریان دارد. سوال اینجاست که ط!لبان از این مذاکرات به دنبال چیست و احمد مسعود بر سر چه ایستادگی می‌کند؟
ط!لبان اعلام داشته که قرار است حکومتی بنام امارت اسلامی افغانستان را ایجاد کند که مدعی است شامل جریانات قومی و مذهبی مختلف نیز خواهد شد اما هیچ تعهدی به ساختارهای مردم‌سالاری و دموکراتیک نخواهد داشت. حاکمیت شریعت در نظام مطلوب ط!لبان از جمله بارزترین ویژگی‌هاست و با این حال مدعی هستند که حقوق زنان و اقلیت‌ها نیز در این نظام مراعات خواهد شد. دال مرکزی ط!لبان در حکومتی که قرار است شکل بدهد، برقراری امنیت و تامین جان و مال مردم است و تجربه چند هفته اخیر در نواحی تحت کنترلش بشکل عمومی تداعی کننده همین امر نیز هست. با این فضا، ط!لبان تبعا خلال گفتگوهایش با پنجشیری‌ها بر روی دادن سهمی و جایگاهی به جبهه احمد مسعود و تاجیک‌ها مانور خواهد داد و تلاش خواهد داشت تا وی را با اعطای چنین امتیازی قانع سازد که دست از ایستادگی و سلاح بردارد.
در نقطه مقابل بر خلاف آنچه تا کنون برخی مدعی بودند، احمد مسعود سطح مطالباتش را از سطح فردی و قومی بالاتر برده و سخن از برپایی نظامی به میان می‌آورد که بتواند هم در داخل کشور شرایط زندگی با سهولت را برای مردم فراهم آورد ـ رواداری داخلی ـ و هم در سطح بین المللی با مشکل مشروعیت همراه نباشد و بتواند با کشورهای جهان روابط برقرار سازد. مسعود اظهار داشته که اگر این نظام از سوی جامعه جهانی پذیرفته نشود، مواجهه کشورهای جهان علی الخصوص غربی‌ها با حاکمیت جدید در افغانستان، در نهایت منجر به اعمال فشار بیشتر بر روی مردم ساکن در افغانستان خواهد شد و این چیزی است که حتی سیطره خود ط!لبان را نیز با مشکل روبرو خواهد کرد و این مهم، امری نیست که از چشمان خود ط!لبان پوشیده مانده باشد.
احمد مسعود حرف غلطی نمی‌زند. موضع غلطی هم نگرفته. آنچه احمد مسعود مطالبه می‌کند عین خواست و مطالبه کشورهای منطقه و جهان است؛ با این تفاوت که بنظر می‌رسد کشورهایی مانند چین و ایران و روسیه و پاکستان به وعده‌های ط!لبان برای اقلا نزدیک شدن به چنین وضعیتی اعتماد ـ بدون پشتوانه ـ دارند اما جبهه پنجشیر چنین اعتمادی به ط!لبان ندارد و ترجیح می‌دهد نقد مقاومت با گارد صلح را به نسیه تغییر محتمل ط!لبان نفروشد. احمد مسعود با جبهه‌ای که شکل داده، عملا فرصتی را فراهم آورده تا مطالبات کشورهای منطقه از حاکمیت ط!لبان، اهرم فشار و پشتوانه‌ای از درون بیابد. با نگاه و نگرش منافع ملی هم که بنگریم فرصت احمد مسعود را نباید از دست داد. سخن از تحریک کردن هیجانی احمد مسعود برای جنگ نیست، سخن از ضریب دادن به مطالباتی است که اینک از زبان جبهه پنجشیر طرح می‌شود و مطالباتی بحق است. این فرصت را اگر کشورهای شرقی درست بهره‌برداری نکنند، کشورهای غربی سو استفاده خواهند کرد.

سرباز روح الله رضوی