خانمی که گلوله می‌فروخت

امروز هشتم دسامبر، چهارمین دوره صدراعظمی «انگلا مرکل» نخست‌وزیر آلمان، رسماً به پایان رسید. وی در سال ۲۰۰۵ صدراعظم آلمان شد و در سال ۲۰۱۸ برای چهارمین بار در این سِمت قرار گرفت. پایان ۱۶ سال نخست‌وزیری برای زنی ۶۷ ساله که نزدیک به ۴۰ سال را در سیاست و مناصب بالای قدرت گذرانده، روزی به یادماندنی است.

حتماً از تیتر یادداشت حاضر متوجه شده‌اید که محتوای آن از چه قرار است. چنین یادداشتی را از سر ناچاری می‌نویسم زیرا اگر جای دیگری، نقد بر دوره کاری مرکل را می‌دیدم، من قسمت مثبت کارنامه‌های وی را می‌نوشتم و عنوان یادداشتم را «خانمی که گُل می‌فروخت» می‌گذاشتم. حال که از خوبی این بانوی پُرتوان زیاد شنیده و خوانده‌ایم، شعر معروف حافظ را معکوس می‌کنم تا هنر “می” جمله چو گفته شده است، عیبش را نیز بگوییم.

مرکل در تاریخ معاصر جهان نه تنها با «ایندرا گاندی» نخست‌وزیر سابق هند، «مارگارت تاچر» نخست‌وزیر پیشین انگلیس و «بی‌نظیر بوتو» نخست‌وزیر فقید پاکستان برابری می‌کند بلکه از جهاتی برتری‌هایی هم نسبت به این بانوان دارد اما وی با این وصف، مثل بسیاری از مردان سیاستمدار جنگ‌افروز جهان، صفت جنگ‌افروزی هم داشت. این که آلمان در زمان دوره‌های‌ نخست‌وزیری مرکل، وارد بسیاری از منازعات بین‌المللی شد، به کنار اما نقطه تاریکی که بر کارنامه سیاسی مرکل سایه افکنده است، فروش گسترده اسلحه توسط آلمان در جنگ‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. به عنوان نمونه به چند مورد از صادرات و فروش اسلحه آلمان به کشورهای درگیر جنگ، اشاره می‌کنیم:
آلمان به رهبری انگلا مرکل، فقط در سال ۲۰۱۸میلادی به مبلغ ۴۴۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو، مجوز و فروش اسلحه به کشورهای درگیر جنگ مثل عربستان، صادر کرد. بخشی از سلاح‌های این مجوزها در همین سال به کشورهای درگیر جنگ صادر شد.(۱)
البته صدور مجوز فروش تسلیحات به معنی مقدار واقعی صادرات اسلحه آلمان در سال ۲۰۱۸ نیست بلکه این مجوزها تجارت سلاح در آینده را نشان می‌دهد. با وصف آن، مجوزهای صدور اسلحه، به عنوان معیار نشان‌دهنده تغییرات بنیادی در سیاست‌های تسلیحاتی آلمان در دوره مرکل است.
این قراردادها چنان ننگین بود که «سوین داغدلن» از فراکسیون حزب چپ آلمان، سکوت را شکست و اظهار داشت که ادامه فروش تجهیزات نظامی به کشورهایی که در آن‌ها بحران و سرکوب حقوق بشر حاکم است، “نشانه ورشکستگی سیاسی” دولت آلمان است. او به این نکته هم اشاره کرد که دولت آلمان حتی به کشورهایی مانند عربستان و مصر که در آن‌ها بالاترین سطح از پایمال شدن حقوق بشر وجود دارد، اسلحه می‌فروشد. داغدلن، با انتقاد از مرکل گفت: کسی که به مناطق بحرانی سلاح صادر می‌کند، به افزایش موج پناهندگان دامن می‌زند.(۲)
آلمان قبل از سال ۲۰۱۸ که به ارزش بیش از ۴۰۰ میلیارد یورو مجوز فروش اسلحه صادر کرد و بخشی از این قراردادها نیز اجرایی و عملی شد، این کشور در سال ۲۰۱۶ نیز به مبلغ دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو، سلاح به کشورهای درگیر جنگ در خاورمیانه و آفریقا فروخته بود.(۳)
با وجود مخالفت‌های احزاب آلمان با فروش و صادرات اسلحه به کشورهای درگیر جنگ، بازهم دولت مرکل در سال ۲۰۱۹ نزدیک به هشت میلیارد یورو و در سال ۲۰۲۰ بیش از پنج میلیارد یورو اسلحه به کشورهای جهان صادر کرد.(۴)
این‌ها مشت نمونه خروار از فروش اسلحه توسط دولت مرکل بود که بیش از پیش بر آتش جنگ در جهان دمید و در حال حاضر هیچ منطقه و منازعه‌ای در جهان نیست که از سلاح‌های ساخت آلمان در آن استفاده نشود.

نقش مرکل در فروش گلوله و اسلحه

طبق ماده ۲۶ قانون اساسی آلمان، صدور تسلیحات جنگی بایستی با مجوز دولت صورت بگیرد. به عبارت دیگر، تصمیم‌گیری بر سر موارد حساس سیاسی در حوزه صدور سلاح برعهده «شورای امنیتی فدرال» است. این نهاد دولتی، کمیسیونی در کابینه آلمان بوده که وظیفه کنترل، نظارت و هماهنگی سیاست‌های امنیتی این کشور را به عهده دارد. در دوره نخست وزیری مرکل، افزون بر مرکل و معاون او «گابریل»، هفت عضو دیگر کابینه نیز از اعضای شورای امنیتی فدرال بودند. بنابر این، در طول دوره‌های نخست‌وزیری مرکل، یک گلوله به بدون اجازه وی به کشورهای درگیر جنگ صادر نشده است.
شاید بگویید که آلمان به دنبال منافع خود است و این وظیفه کشورهای درگیر جنگ است که اسلحه نخرند. این سخن شبیه این حرف است که به دست یک جانی، سفیه، دیوانه و مست، ابزار کشنده بدهیم و از او بخواهیم که استفاده نکند. یا این‌که مواد مخدر را در سطح وسیعی در کشورهای غربی و اروپایی توزیع کنیم و از جوانان این کشورها بخواهیم از آن استفاده نکنند. توزیع‌کننده مواد مخدر به جوانان و فروشنده اسلحه به طرف‌های درگیر، به اندازه مصرف‌کننده و استفاده‌کننده آن، در جرم شریک‌ هستند.

لذا مرکل هم نقش برجسته‌ای در منازعات بین‌المللی و خون‌ریزی‌های جهانی دارد که یادآوری از این نکته، هدف یادداشت حاضر را تشکیل می‌دهد.
آدرس منابعی که در این یادداشت از آن‌ها استفاده صورت گرفته، در اولین کامنت گذاشته شده است.

محمد مرادی