توضیح مختصر در مورد ۵۰۰ شخصیت تأثیرگذار مسلمان

اخیرا در شبکه‌های اجتماعی و برخی خبرگزاری‌ها شاهد انتشار گزارش‌های هستیم مبنی بر اینکه آیت الله العضمی فیاض شخصیت برتر ۵۰۰ چهره یک مرکز مطالعات قرار گرفته است. این خبر مایه شادمانی تعداد وسیعی از هموطنان و نهادهای دینی گردیده و بیانیه‌ها و پیام‌های هم صادر شده است. برای وضاحت بیشتر در این زمینه لازم دیدم چند نکته را با خوانندگان گرامی این صفحه در میان بگذارم شاید راهگشا باشد:

۱. مرکز سلطنتی مطالعات استراتژیک اسلامی، یک نهاد تحقیقاتی وابسته به موسسه سلطنتی آل البیت در زمینه اندیشه اسلامی مستقر در اردن است. یافته‌های دانشگاه پنسیلوانیا در زمینه مراکز مطالعات راهبردی و اتاق‌‌های فکر نشان می‌دهد که اردن دارای ۳۲ مرکز مطالعات است و از این میان «مرکز مطالعات استراتژیک» آن کشور در سه سال متوالی از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ برترین نهاد تحقیقاتی در خاورمیانه بوده است. علاوه بر آن مرکز مطالعات سیاسی القدس، انجمن اندیشه عرب، مرکز مطالعات الرأی، موسسه مطالعات امنیتی عرب و موسسه سلطنتی مطالعات میان ادیان، متعلق به اردن در جمع ۱۰۴ بهترین مراکز مطالعات خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ قرار دارند. همچنین مرکز النهضه این کشور یکی از بهترین مراکز جدید التأسیس سال ۲۰۲۰ است. اما مرکز سلطنتی مطالعات استراتژیک اسلامی در رده بندی جهانی و منطقه‌ای جایگاهی ندارد.
۲. این مرکز چندین سال است که ۵۰۰ شخصیت تأثیرگذار مسلمان را طی گزارش سالانه تقریبا ۳۰۰ صفحه‌ای معرفی می‌کند. در سایت مرکز، گزارش‌های سالانه از ۲۰۰۹ به این سو موجود است. معرفی این شخصیت‌ها در چند کتگوری انجام می‌شود:

• دو شخصیت سال( یک زن و یک مرد)
• ۵۰ شخصیت برتر سال
  چهار صد و پنجاه شخصیت دیگر در ۱۳ کتگوری دیگر طبقه بندی و معرفی می‌شوند:
• علمی
• سیاسی
• اداره و امور دینی
• واعظان و راهنمایان معنوی
• بشردوستی، خیریه و توسعه
• مسایل اجتماعی
• تجارت
• دانش و تکنالوژی
• هنر و فرهنگ
• قاریان قران
• رسانه
• ستارگان ورزش و سلبریتی‌ها
• رادیکال‌های برجسته
  ۳. دو شخصیت سال این گزارش سامیه سالهو حسن رئیس جمهور تانزانیا و اوغور شاهین بنیانگذار و مدیر اجرایی شرکت بیوتکنالوژی بیون‌تک، هستند.
  سه چهره نخست ۵۰ شخصیت برتر سال در این گزارش عبارتند از تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر، ملک سلمان بن عبد العزیز پادشاه عربستان سعودی و آیت الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر ایران. آخرین نفر این لیست ملا هیبت‌الله اخند زاده رهبر طالبان می‌باشد. لازم به یاد آوری است با اینکه بیشترین چهره‌های ۵۰ شخصیت سال را رهبران سیاسی تشکیل می‌دهند اما دانشمندان، خیرین و افراد بشر دوست نیز در آن قرار دارند. از شخصیت‌های علمی و معنوی آیت الله سیدعلی حسینی سیستانی، شیخ حبیب‌عمر بن حفیظ از یمن و پرفیسور سیدعقیل سراج از اندونزیا در ان دیده می‌شود. گزارش، هر یک از پنجاه شخصیت را به طور نسبتا مفصل در حد یک صفحه یا کمتر معرفی کرده است.

۴. در گزارش علاوه بر ۵۰ شخصیت برتر، تعدادی دیگر چهره‌ها در حوزه‌های مختلف معرفی گردیده است. در این میان در ذیل عنوان دانشمندان، ۵ شخصیت مورد توجه قرار گرفته اند که عبارتند از آیت‌ الله جوادی آملی، آیت الله محمداسحاق فیاض، دکتر سراج شمس الدین از اندونزیا، دکتر اکبر احمد از پاکستان و اینگرید ماتسون از کانادا. لازم به ذکر است که معرفی آیت الله جوادی آملی و آیت الله فیاض در گزارش سال قبل این مرکز نیز در همین جایگاه و با همین توضیحات( یک پاراگراف کوچک) امده است و تنها تفاوت این است که یک سال بر سن شان افزوده شده است. همچنین سیاسیونی مثل محمود عباس، اسماعیل هنیه، انور ابراهیم و مهاتیر محمد نیز علاوه بر سیاست‌مدارانی که در جمع ۵۰ چهره برتر دیده می‌شوند، مورد توجه قرار گرفته اند.

۵. از افغانستان علاوه بر ملا هیبت الله اخند زاده، ملا عبد الغنی برادر، خالد حسینی، داکتر سیما سمر، ملالی جویا، سعد محسنی و آریانا سعید هرکدام در حوزه کاری خود در جمع چهره‌های تأثیر گذار سال ۲۰۲۱ دیده می‌شوند.

۶. ضمن حرمت گذاری به فعالیت مراکز مطالعات باید خاطر نشان کرد که یافته‌ها و تحلیل این نهادها عاری از سو گیری‌های سیاسی، ایدئولوژیکی، ایتنیکی و …نمی‌تواند باشد. به عنوان مثال این مرکز همواره ملک عبد الله دوم پادشاه اردن را یکی از کلیدی ترین شخصیت‌های مسلمان معرفی می‌کند و در گزارش امسالش نیز ایشان در جایگاه پنجم از بین ۵۰ چهره مهم قرار گرفته است. این مرکز ایت الله فیاض را عراقی معرفی می‌کند البته زادگاهش را یاداور شده است اما دکتر اکبر احمد را که او نیز سال‌ها است در واشنگتن فعالیت دارد، پاکستانی معرفی کرده است.

از این رو هواداران و مخالفان چهره‌ها خیلی در مورد جایگاه افراد در گزارش این مراکز ذوق زده یا ناراحت نشوند. ما قبلا متفکر دوم 😊را نیز داشتیم.

۷. با این وجود باید خاطر نشان کرد که یکی از مصادیق برجسته قدرت نرم در سیاست بین الملل، مراکز مطالعات استراتژیک و یا تینک تانک‌ها است. از این رو ایجاب می‌کند که شخصیت‌های دانشمند، ذی نفوذ و متمول کشور ما در این عرصه‌ها نیز سرمایه‌گذاری کنند تا از این طریق ریفرنس قرار گیرند و ارزیابی و تحلیل‌های شان منبع اطلاعات و موثر بر تصمیم‌گیری‌ها باشد.

عرفانی خواتی