تفاوت عزت در فرهنگ عاشورا و فرهنگ‌های پوشالی امروز ما!

در این‌که انسان‌ها و جوامع بشری همواره به دنبال عزت بودند و هستند شکی نیست. عزتی که در آن غلبه، قدرت، صلابت، استحکام، نفوذ ناپذیری و شکست ناپذیری خوابیده است. همه می‌خواهند که عزت فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داشته باشند.

عزت به اندازه‌ای بنیادی و مهم است که به جد می‌توان گفت: همه‌ی اهداف امام حسین(ع) عزت بود. امام(ع) جز عزت انسانیت و امت چیزی نمی‌خواست.

اما آنچه که مهم می‌باشد نوع نگاه به عزت و مسیر رسیدن به آن است که با توجه به فرهنگ‌های متنوع و گوناگون، می‌توان از نگرش‌های مختلف نسبت به عزت سخن گفت.

مردم و جوامعی که فرهنگ حاکم در روابطشان رنگ و بوی مادی و ماده گرایی دارد، قطعا عزت و ذلت را با معیارهای مادی به سنجش خواهند گرفت و کسانی و جوامعی را عزیز می‌پندارند که از قدرت مادی بالا برخوردار اند؛ چه در عرصه‌های نظامی و سیاسی و چه در میدان اقتصاد و… و مسیر رسیدن به عزت صرفا از کانال جلب ثروت و قدرت می‌گذرد. در مقابل، کسانی و جوامعی را ذلیل تلقی می‌کنند که از نقطه نظر قدرت مادی جایگاهی ندارند.

گاهی برخی مردم و جوامع روابطشان در چارچوب فرهنگ قومی، نژادی، حزبی و سمتی صرف شکل می‌گیرند که در این گونه جوامع عزت و ذلت را جایگاه قومی، نژادی، حزبی و سمتی تعیین خواهد نمود. در جوامع این چنینی کسانی عزیز اند که از پشتوانه‌های قومی، نژادی، حزبی و سمتی قوی بهره‌مند باشند و مسیر رسیدن به عزت از طریق جذب افراد هم تبار، هم خون و هم حزب می‌گذرد. این گونه جوامع و مردم با گروه اول تفاوت چندانی ندارند؛ زیرا هر دو دسته در حقیقت زائده فرهنگ‌هایی هستند که رنگ و بوی مادی و قدرت زودگذر و پوشالی دارند.

متأسفانه وضعیت و نوع روابط حاکم میان مردم کشورهای اسلامی و از جمله مردم کشورما، نیز حاکی از حاکمیت فرهنگ‌های پوشالی مادی است. کسانی را عزیز می‌پندارند که از قدرت و ثروتی برخور دارند نه از ارزش و فضیلتی.

همین نگاه مادی، قومی، قبیلوی و نژادی در شرایط حرکت تاریخی امام حسین(ع) به اوج خود رسیده بود و از تقوای الهی و کرامت انسانی خبری نبود. امام در همچو شرایطی، برای هدایت بشریت به سمت و سوی فرهنگی که تضمین کننده‌ی عزت واقعی و ابدی باشد، اقدام نمود و با حرکت تاریخی خویش فهماند که اگر می‌خواهید در تارک تاریخ بدرخشید و در زباله دان تاریخ نپوسید، باید به فرهنگی پناه ببرید که عزت را در تقرب به هرم هستی و عزیز بالذات می‌داند؛ موجودی که هرچه هست از اوست و به سوی او.

طبق فرهنگ عاشورایی، حق و تقرب به حق است که انسانیت عارفانه، حیات خالده و عزت جاویدانه را به ارمغان می‌آورد که اگر قرن‌ها بگذرد و مکاتب فکری و نظری دگرگون شود، انسان عزیز همچنان عزیز و بر سرنوشت بشر و وجدان تاریخ حاکم است.

لذا امام حسین(ع) قولا و عملا، عزت را از آن خدا و مسیر رسیدن به آن را تقرب به او معرفی نمود. عملا تمام هستی خویش را در طبق اخلاص و انسانیت گذاشت و قولا بارها این گونه به عزت بنیادی پرداخت:

در دعای عرفه می‌فرماید: انت الذی اعززت؛ این تویی که عزت دادی.
در جای دیگری همین دعا آمده: مَا ذَا وَجَدَ مَنْ فَقَدَکَ وَ مَا الَّذِی فَقَدَ مَنْ وَجَدَک؛ چه دارد آن که تو را ندارد و چه ندارد آن که تو را دارد؟
در جای دیگر می‌فرماید: لَیْس َ شَأنی شأن مَن ْ یَخاف ٌ الْمَوْت ، ما اهْوَن الْمَوْت عَلَی سَبیل نِیْل ِ الْعِزّ و إحْیاء الْحَق ّ، لَیْس َ الْمَوْت فی سَبیل الْعِزّ إلاّ حَیاه ً خالِدَه ً، وَ لَیْسَت ْ الْحَیاه ُ مَع َ الذُّل ّ إلاَّ الموت الذی لاحَیاه َ مَعَه ُ؛ شأن و منزلت من، شأن و منزلت کسی نیست که از مرگ بترسد. چقدر آسان است مرگ برای رسیدن به عزت و زنده کردن حق. مرگ در راه رسیدن به عزت نیست، جز زندگی ابدی و زندگی با ذلت چیزی نیست جز مرگ تدریجی.

بنابراین، رفتار و گفتار امام حسین(ع) نسبت به وضعیت امروزی ما هشدار جدی داده به خوبی می‌رساند که در فرهنگ عاشورا، عزت از آن خدا و مسیر رسیدن به عزت، تقرب به اوست که اگر لازم باشد، باید همه چیز را در این مسیر داد.

خلاصه در فرهنگ عاشورا وضعیت و روند امروزی ما، که یک وضعیت و روند تقریبا جاهلی است و تکلیف همه چیز و از جمله عزت را تیره و تبار و نان و نام تعیین می‌کند، جایگاهی ندارد. مدعیان پیروی از نهضت عاشورا بایستی تجدید نظر نمایند.

محمد امین احسانی