ترفند طالبان برای دور زدن حقابه ایران از هیرمند

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفتگو با خبرگزاری ایسنا از ایران گفت: طالبان خیلی هدفمند در حال حقه زدن است و مسیرهای آب هیرمند را از افغانستان به سویی منحرف کرده که اصلا در طول تاریخ چنین مسیری نبوده و آن را به مناطق غیر قابل زراعت منتقل کرده‌اند تا مانند دولت پیشین افغانستان از این طریق به عنوان حربه فشار علیه ایران استفاده کنند.

دکتر احمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص دیدگاه ایران نسبت به حکومت طالبان اظهار کرد: دیدگاه فعلی ایران نسبت به دولت افغانستان دیدگاهی ۲ بعدی است. ایران از طرفی به دلیل مسائل انسانی، امنیتی و اقتصادی در تلاش است با حکومت طالبان مناسباتی داشته باشد تا همکاری‌های لازم انجام شود و تنشی میان ۲ دولت شکل نگیرد و از طرف دیگر برنامه‌های درازمدتی که جامعه بین‌الملل برای افغانستان دارد، مطرح است.

وی ادامه داد: در موضوع طالبان، ایران طی یک سال اخیر عمدتا در همان سمتی ایستاد که جامعه بین‌المللی قرار دارد و خواهان شکل‌گیری حکومتی فراگیر با حضور قومیت‌های مختلف از جمله قومیت‌های نزدیک به ایران است. به همین دلیل در نشست‌های منطقه‌ای و سازمان ملل و دیگر سازمان‌ها، ایران معمولا نظری همانند کشورهای غربی داشته است.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه تا کنون تقریبا هیچ کشوری طالبان را به عنوان دولت قانونی افغانستان به رسمیت نشناخته، افزود: اما در عین حال از ارتباط با طالبان هم پرهیز نمی‌شود و کم و بیش در حد مناسبات امروزی ما با افغانستان، کشورهای غربی نیز دارای مناسباتی هستند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: البته به رسمیت نشناختن طالبان از سوی کشورها به این معنا نیست که در آینده هم همین رویه ادامه یابد چراکه رایزنی‌هایی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی وجود دارد که در صورت پذیرش و تحقق برخی شروط و اصلاحات مد نظر کشورهای منطقه توسط طالبان، این دولت توسط کشورهای مختلف به رسمیت شناخته خواهد شد.

فاطمی‌نژاد در خصوص به رسمیت شناخته شدن طالبان توسط ایران عنوان کرد: یکی از کشورهایی که در خصوص به رسمیت شناختن طالبان اقدام کرده، پاکستان است اما وزیر خارجه این کشور هم اخیرا اعلام کرد پاکستان هیچگاه به صورت انفرادی اقدام به شناسایی طالبان نمی‌کند. طبیعتا موضع ایران از پاکستانی که نزدیکترین روابط را با طالبان دارد و حتی طالبان از سوی مردم افغانستان دست‌نشانده پاکستان خوانده می‌شوند، سرسخت‌تر است.

وی افزود: اگر قرار باشد دولت جدید افغانستان توسط ایران به رسمیت شناخته شود، باید اصلاحاتی در وضع موجود افغانستان خصوصا در مورد شیعیان و تاجیک‌ها انجام شود و آنان در حکومت مشارکت داده شوند. در حال حاضر در مورد طالبان و افغانستان موضع ایران با موضع اغلب اعضای جامعه بین‌الملل، کشورهای غربی و آمریکا و هند هماهنگ است و این همان موضعی است که از نگاه مردمی و بین‌المللی موجه تلقی می‌شود.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به برخی سفرهای اعضاء دولت طالبان به ایران از جمله سفر چندی پیش وزیر اقتصاد آنان به مشهد گفت: نمی‌توان این رفت‌وآمدهای اخیر مقامات ایران و افغانستان را نشانه‌ای از سرآغاز به رسمیت شناخته شدن طالبان توسط ایران عنوان کرد. شاید بتوان چنین رفت‌وآمدهای محدودی را نشانه‌هایی از به رسمیت شناختن دوفاکتو طالبان توسط ایران دانست اما به دلیل اینکه این ارتباطات محدود است و صریحا اعلام شده که قصد به رسمیت شناختن طالبان را نداریم، چندان نمی‌توان چنین مواردی را اقداماتی جهت به رسمیت شناختن تلفی کرد. این رفت‌وآمدها تنها اقداماتی برای تسهیل در امور ضروری محسوب می‌شود.

فاطمی‌نژاد در خصوص موضوعات حل نشده‌ای مانند مسائل ناشی از کشیده شدن دیوار در مرز ایران و افغانستان و حقابه ایران از رود هیرمند که از سال‌ها پیش تا کنون در روابط بین ۲ کشور وجود داشته است، بیان کرد: برای حل چنین مسائلی طالبان تفاوتی با دیگر حکومت‌های قبلی افغانستان ندارد و حتی بدتر هم هست چراکه حکومت‌های قبلی افغانستان با اصول و قوانین بین‌المللی آشنا بودند و خود را به آنان پایبند می‌کردند اما طالبان در این زمینه ناآگاه است و حتی بعضا تعرض می‌کند.

وی ادامه داد: طالبان اخیرا بر سر مسائل مرزی ساده با پاکستان دچار مشکل و درگیری شد. حتی یکی گذرگاه‌های اصلی ارتباط بین افغانستان و پاکستان مسدود بود و پاکستانی‌ها از طالبان درخواست کرده بودند شخصی را که تیراندازی کرده تحویل دهند. این طبیعی است که چنین مسائلی با ایران هم رخ دهد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: مسائل مربوط به حقابه ایران از هیرمند هم حتی در دولت جمهوری افغانستان به نتیجه نرسید. گزارش‌هایی که طی یک سال اخیر منتشر شده است.

فاطمی‌نژاد با اشاره به حجم گسترده مهاجران افغانستان به سوی ایران در زمان انتقال دولت افغانستان عنوان کرد: بسیاری از موج مهاجرت‌ها ناشی از نگرانی مردم افغانستان به دلیل شباهت طالبان با دوره قبلی آن بود و اکنون بخش زیادی از آنان به کشور خود بازگشتند اما معدود افرادی هستند که در مبارزه با طالبان فعالیت ویژه داشتند و اصرار دارند به هر بهانه‌ای در ایران بمانند.

وی افزود: امروز با گذشت بیش از یک سال شرایط مانند گذشته است و نمی‌توان گفت حضور مهاجران افغان در ایران صرفا به دلیل حضور طالبان است. در سال‌های گذشته هم مهاجران حضور داشتند و رفت‌وآمدها انجام می‌شد. بنابراین امروز هم از همان سازوکارها و قواعد دوجانبه قبلی و مقررات بین‌المللی گذشته در رابطه با مهاجران پیروی می‌شود و الان با گذشت بیش از یک سال از بازگشت طالبان، از آن شرایط ویژه که گروه گروه مردم افغانستان به سوی ایران سراسیمه وارد می‌شدند، عبور کرده‌ایم.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به زبان و فرهنگ مشترک میان ایران و افغانستان بیان کرد: زبان و فرهنگ در روابط میان کشورها موثر است اما از زمانی که طالبان روی کار آمد، در زمینه‌هایی در حال سرمایه‌گذاری هستند که با ایران متفاوت است. از طرفی دیگر محدودیت‌هایی برای زبان فارسی به وجود آورده‌اند. به این ترتیب زبان و فرهنگ مشترک دیگر چندان تاثیر مثبتی در روابط ۲ طرف ندارد و فقط شاید بحث مذهب مشابه بتواند یکی از عناصر کمک‌کننده به روابط ایران و طالبان باشد.