یکی از ناپختگیهای جنبش عدالتخواهی در افغانستان، عدم دقت در کاربرد اصطلاحات سیاسی است. مثلا همیشه عدالتخواهان ما در توصیف افغانستان میگویند که اینجا یک کشور چندقومی است. این در حالی است که اگر دقیق بنگریم افغانستان یک کشور چند قومی نه، بلکه چندملیتی است.
امنیتی عرب و موسسه سلطنتی مطالعات میان ادیان، متعلق به اردن در جمع ۱۰۴ بهترین مراکز مطالعات خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ قرار دارند. همچنین مرکز النهضه این کشور یکی از بهترین مراکز جدید التأسیس سال ۲۰۲۰ است. اما مرکز سلطنتی مطالعات استراتژیک اسلامی در رده بندی جهانی و منطقهای جایگاهی ندارد.
مدیریت سوء سران ما بود که هویت اصلی جامعه شیعه و هزاره را دچار استحاله نمود و مردمما را دچار فتنه نژادی کرد و بحرانی آفرید که پیامدش حذف از معادلات بینالمللی، منطقوی و ملی بود و خسارتی به این جامعه زد که تمام سوابق مبارزات فراملیاش برباد رفت و امروز خبری از حضور آن، در معادلات قدرت و سیاست داخلی، منطقوی و بینالمللی نیست.
روایت «وقتی موسی کشته شد»، روایت مردمی است که ساختارهای سنتی جوامعشان تحت تاثیر مدرنیسم و پویایی های سیاسی آن برهم خورد اما هیچگاه با یک نظام اجتماعی مطلوب و راهگشا جایگزین نشد.
امارت یک نظام قرون وسطایی و یک نظام استبدادی و تک گروهی و تگ قومی است تا زمانیکه این نظام تغییر نکند و نظام فیدرالیزم اسلامی را ایجاد نکند، هرگز حکومت همه شمول تشکیل نخواهد شد.
در میان این گرد و خاک هرکس به دنبال صف قبیله خود میگردد تا بهیاری آن، تیری به سمت دیگران رها کند؛ تنها چیزی که در این میان سئوال نمیشود، حق، عدالت و انسانیت است.