ایران در موازنه “جنگ سرد نوین” میان امریکا و چین

در حالیکه امریکا بعد از شکست نظامی در جنگ با طالبان که ۱۹ سال دوام کرد و سرانجام در فبروی ۲۰۲۰ به “توافقنامه صلح” میان دو طرف منجر شد، و رئیس جمهور جدید امریکا دست و پا میزند که با یک “توافقنامه صلح” میان افغانها نفوذ خود را در افغانستان حفظ کند، ایران دیروز ” سند برنامه همکاری جامع جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین” را در تهران هنگام دیدار وزیر خارجه چین از این کشور امضا نمود. این سند همچنان موسوم به برنامه ۲۵ ساله است. امری که نشان دهنده دراز مدت و استراتیژیک بودن این سند را میرساند

به نظر من امضای این سند که اساسات آن شش سال قبل هنگام بازدید شی جین پینگ، رئیس جمهور قدرتمند چین، از ایران و دیدار او با آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، مورد توافق جانبین قرار گرفت، یکی از واقعات مهم دهه اخیر در شرق میانه بزرگ است که پیامد های مهم استراتیژیک خواهد داشت. در گام نخست سند همکاری دراز مدت چین و ایران پایان کامل شعار عمده انقلاب اسلامی و گفته های آیت الله خمینی ” نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی” است. آژانس خبرگذاری ایران (ایرنا) امروز اطلاع داد که در جریان دیدار رهبران دوکشور” همان روز رهبر معظم انقلاب نیز تمایل و نگاه به شرق در ایران و روابط استراتژیک با چین و توافق برای روابط استراتژیک بلندمدت را تائید و آن را «درست و حکمت‌آمیز» دانستند.”

بیش از یک دهه قبل، شرقمیانه در سیاست راهبردی امریکا اهمیت خود را از دست داده بود. بارک اوباما نخستین رئیس جمهورامریکا بود که سه تحول بزرگی که چهره شرقمیانه تا شرق دور را تغیر داده، در برنامه ریزی استراتیژی امریکا رقم زد. ۱ ـ خود کفایتی امریکا در انرژی، بخصوص نفت. ۲ ـ در گیری در تنش ها و جنگهای “پایان ناپذیر” و شکست آمیز، در شرقمیانه. ۳ ـ پیدایش چین به حیث قدرت اقتصادی بزرگی که دورنمای جایگزین نمودن “امپریالیسم” چین را به جای “امپریالیسم” امریکا رامحتمل میسازد، محار چین و در نتیجه شرق دور را در مرکز سیاست کلان امریکا قرار داد. اما امریکا انتظار نداشت که چین به این سرعت در زمینه های اقتصادی (راه جدید ابریشم یا کمر بند)، سیاسی و نظامی، بشمول قدرت فضایی یک سیاست تهاجمی را در پیش بگیرد. پاسخ امریکا ازدیاد تعرفه های جدید روی کالاهای چینی و حتا ممنوع ساختن هیوای توسط ترامپ بود. این تلاشها به جایی نرسید و حتا قدرت اقتصادی چین در زمانی که اقتصاد امریکا و اروپا به سبب کرونا ویروس ضربه دیده، بیش از پیش شکوفاتر است.

سند “برنامه ۲۵ ساله” چین و ایران برعلاوه سود اقتصادی که عاید ایران خواهد شد و حتا ممکن وی را در برابر تحریمهای امریکا و اروپا مصئونیت خواهد داد ( گفته میشود که ۵۰۰ میلیارد سرمایه گذاری چین در ایران پیش بین شده). برعلاوه دست یافتن چین به مواد خام ایران، بویژه نفت، جایگاه مهم سوق الجیشی ایران، کشوری با نفوذ در منطقه با حدود ۸۰ میلیون جمعیت، یک متحد استراتیژیک مهم چین در شرق میانه و غرب آسیا خواهد بود. این همکاری کلان اقتصادی و سیاسی ایران و چین سود مهم سیاسی برای رژیم ایران خواهد داشت. رشد اقتصادی و کمتر شدن مشکلات و دشواری های مردم طبعآ به سود رژیم اسلامی خواهد بود. از این جهت مخالفین جمهوری اسلامی، بویژه در امریکا و اروپا، شدیدآ با این سند مخالفت نموده و آنرا ضد حاکمیت ملی ایران میشمارند.

دکتر کریم پاکزاد