الزامات اخلاقیِ شاگردان مکتب امام صادق(ع)

در طول سالهای متمادی، حوزه علمیه به مکتب امام صادق (ع) شناخته شده و محصلین آن که اعم از طلاب و فضلاء و اساتید و مراجع باشند را به “شاگردان مکتب امام صادق” معرفی شده اند.
آیا امروز؛ افکار عمومی ، این ادعای پرطمطراق درمورد روحانیت را قابل قبول میدانند؟
داوری نمیکنم ، فقط اجازه دهید یک زوایه ی از این مدرسه که بُعد آموزه های اخلاقی است مورد بررسی قرار داده و داوری را به شما بسپارم .

تربیت نفوسِ اخلاقی

گفتار و بیان هزاران حدیث اخلاقی با عالی ترین محتوا و مودبانه ترین شکل ره آور مکتب امام صادق (ع) است.

فقط کافی است شما به روایات باب “الایمان والکفر” از کتاب “اصول کافی” مراجعه نمایید تااذعان نمایید که در این وادی آن حضرت(ع) چه توفیقاتی داشته است.
جناب عِنوان بصری و حدیث اواز امام صادق نمونه ای مشهور است.
الان وضع “مکتب امام صادق” چگونه است ؟ دانش آموختگان آن مدرسه ، در چه سطحی از انتقال معارف اخلاقی توانسته اند موفق باشند؟ چه مقدار از محتوای سخنان آنان منطبق بر اخلاق اصیل قرآنی و اهل بیتی قرار دارد ؟ سخنرانی ها که ما در فضای مجازی و اجتماعی از خطباء میبینیم چقدر از موهومات و خوابهای بی ربط و یا من درآوردی تغذیه میشود؟
آیا منطبق با معلم این مکتب ، یعنی امام صادق (ع) هستیم ؟

حالاتِ صادقانه اخلاقی

آن حضرت در زندگی معنوی اش که شامل حالات روحی و ارتباط با خدا است ، در نهایت وارستگی است .

پیشواىِ مالکی مذهب ها، مى‌گوید:
“درزمانى که با امام صادق(ع) مرتبط بودم ، او را بیرون از سه حالت ندیدم: نماز ، سکوت و یا تلاوت قرآن .در آنچه که سودى نداشت سخن نمیگفت و او از دانشمندانی بود از خدا در بیم و هراس‌اند. قَدْ کُنْتُ أَخْتَلِفُ اِلَیْهِ زَمانا فَما کُنْتُ أَراهُ اِلاّ عَلى ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّا مُصَـلّیا وَ إمّا صامِتا وَ إمّا یَقْـرَءُ الْقُـرانَ وَ لایَتَکَلَّمُ فیما لایَعْـنیه…”

بکر ازدی گوید:
” بعد ازطواف امام صادق (ع) دیدم که در سجده است .. سپس سر مبارکش را از سجده برداشت، گویا که صورتش را در آب فرو برده باشد، از شدّت اشک خیس شده بود.”

علامه مجلسی نقل میکند امام صادق در حال نماز بود که ناگهان از حال طبیعی رفتند،.. بعد که از ایشان پرسیدند: چه حالی به شما دست داد؟ فرمودند:
“آیات قرآن را تکرار کردم، تا این که به حالتی رسیدم که گویی آن آیات را به طور مستقیم از زبان نازل کننده آیات، می شنیدم.”

به همه مقدسات قسم! گریه های دروغین برخی عمامه به سرهادرجمعه و جماعت وبازیگری های عرفانی؛ بیگانه ترین نمایش هایی است که معارض با مکتب امام صادق است.

زندگی ساده و اخلاقی

سومین بُعداخلاقی مکتب حضرت صادق (ع) در زمینه زهدِ صادقانه آن حضرت است که در شکل زندگی اش نمایان است.
یکی ازیاران حضرت می گوید:
“آن حضرت رادرباغشان دیدم، پیراهن زبر و خشن بر تن و بیل در دست، باغ را آبیاری می کرند و عرق از سروصورتشان می ریخت، گفتم: اجازه دهید من کار کنم. فرمودند: من کسی را دارم که این کارها را بکند، ولی دوست دارم مرد در راه به دست آوردن روزی حلال از گرمی آفتاب آزار ببیند و خداوند ببیند که من در پی روزی حلال هستم.”

درعین حال امام صادق (ع) نه تنها تجارت مخفی نداشت وبصورت علنی کارپرداز داشت، از هرگونه وهر شکل “پول درآوری” مبرا بود.
روزی جناب مصاف که کارپردازشان بود را برای تجارت به مصر فرستاد و او با سود کلانی برگشت؛ امام از او پرسید: این همه سود را چگونه به دست آورده ای؟ او گفت: چون مردم نیازمند کالای ما بودند، ما هم به قیمت خوبی فروختیم! امام فرمود: سبحان الله! علیه مسلمانان هم پیمان شدید که کالای تان را چنین معامله کنید! امام اصل سرمایه را برداشت و سودش را نپذیرفت و فرمود: ای مصادف! چکاچک شمشیرها از کسب روزی حلال آسان تر است.”

آیاهمه مدعیان شاگردی مکتب امام صادق امروز در وهله اول خود تلاش میکنند؟! آیا در ارتباط با ثروتمندان خاص! باتوجیه هزینه ی دفتر و دستک و حتی مدرسه علمیه ومسجد، ونیز ساخت و ساز در ییلاق و قشلاق ! پول های عجیب به جیب نمیزنند ؟!

اقدامات اخلاقی

یکی نقاط برجسته امام صادق (ع) که انتظار است در مکتب او جلوه گری کند ؛ اقدامات عملی و میدانی است.
رفتار عملی امام (ع) اینگونه گزارش شده ؛

الف) برای رفع منازعات مالی بین شیعیان ، خود اقدام مالی مینمود.

ب)برای جوان بزهکار و هنجارشکن اجتماعی تامین مالی بوجود آورد که تا راه بازگشتش به مسیر مستقیم تسهیل شود.

ج)در لحظات پایانی عمر شریفش در کنار وصیت به نماز ، امر فرمود به حسن افطس که روزی بر چهره امام خنجر کشیده بود هفتاد دینار بدهند….

آیا میتوان پذیرفت شاگرد واقعی مکتب امام صادق اهل نشستن و درس دادن و عبادت کردن باشد و از جامعه و نیازهای آن بی خبر وبی تفاوت باشد؟!

دکتر سید حبیب موسوی