افغانستان؛ کشور چندملیتی یا چندقومی؟

یکی از ناپختگی‌های جنبش عدالت‌خواهی در افغانستان، عدم دقت در کاربرد اصطلاحات سیاسی است. مثلا همیشه عدالت‌خواهان ما در توصیف افغانستان می‌گویند که این‌جا یک کشور چندقومی است. این در حالی است که اگر دقیق بنگریم افغانستان یک کشور چند قومی نه، بلکه چندملیتی است.
تفاوت این دو در آن است که:

• کشور چند قومی، به سرزمینی گفته می‌شود که در آن یک ملت واحد وجود دارد، اما اقوام دیگری از سرزمین‌های دیگر نیز در آن به صورت پراکنده مهاجرت کرده‌اند.
• کشورهای چندملیتی اما به سرزمین‌هایی گفته می‌شود که اقوام ساکن در آن مهاجر نیستند، بلکه آن کشور فدراتیوی از گروه‌های مردمی است که هر کدام تاریخ، فرهنگ و قلمرو مشخص داشته و در گذشته دور یا نزدیک، به اجبار یا رضایت، کشور واحدی را تشکیل داده‌اند.
  مطالبات اقوام در این دو نوع کشور نیز تفاوت می‌کند. در کشورهای چند ملیتی، مردم خواهان حق خودگردانی و به رسمیت‌شناسی زبان، فرهنگ و تاریخ خود‌اند. اما در کشورهای چندقومی، اقوام مهاجر ادغام در فرهنگ غالب را می‌پذیرند ولی خواهان حق شهروندی برابر با سایر شهروندان‌اند.

افغانستان یک کشور چند ملیتی است، نه چند قومی. آن‌هایی که این کشور را چندقومی می‌خوانند، نادانسته همان حرفی را تکرار می‌کنند که فاشیستان می‌گویند. فاشیست‌ها اقوام غیرپشتونی در افغانستان را مهاجر می‌خواهند و عمده‌ترین حقی که برای شان قایل‌اند، حق شهروندی برابر است، نه حق خودگردانی. و این را به صراحت می‌توان در مقاله “زوال پشتون‌ها” نوشته انوارالحق احدی دید. این در حالی است که مطالبات ملیت‌های ساکن افغانستان خودگردانی است.

عبدالشهید ثاقب