افغانستان، سرزمین بی‌دولت

ارزش و اعتبار هر انسانی در بیرون از کشورش، به همان میزانی است که در درون کشورش از آن برخوردار است. یک تبعه افغانستان در خارج از کشورش، به همان میزانی ارزش و اعتبار دارد که در داخل افغانستان از آن برخوردار است. در حال حاضر، اتباع افغانستان از چه حقوق و اعتباری در سرزمین خود برخوردار هستند که در خارج از کشورشان بایستی از آن بهرمند شوند؟ اگر یک شهروند امریکایی در خارج از خاک امریکا از منزلت و اعتباری برخورار است، به این سبب است که آن شهروند در کشورش از حقوق و آزادی‌های معیین و اعتبار و ارزش خاصی برخوردار است. وقتی اتباع افغانستان در کشورشان از حقوق و اعتباری برخوردار نیستند، نمی‌توان انتظار داشت که در خارج از افغانستان، حقوق و آزادی‌های آنان تامین شود. برای برخورداری از حقوق و حیثیت در جهان، در نخست باید در داخل کشور از حقوق و حیثیت برخوردار شد. برخورداری از حقوق اساسی و انسانی و رسیدن به رفاه و سعادت در داخل کشور، بدون وجود دولت ممکن نیست. برای مردم بی‌دولت، نمی‌توان آبرو و سعادتی در کشورشان و نیز در خارج از کشورشان انتظار داشت.
افغانستان هیچ‌گاهی از “دولت ملی” برخوردار نبوده است. آنچه در افغانستان وجود داشته، “شبه دولت” بوده، نه دولت. در برخی دوره‌ها، حتی “شبه دولت” نیز در این کشور وجود نداشته است. افغانستان از منظر “تاریخ دولت”، در حال حاضر در “عصر پیشاوستفالیا” قرار دارد، در حالی که بسیاری از کشورهای جهان در دوران “پسا‌وستفالیا” قرار دارند.
مشکل اصلی افغانستان، عدم برخورداری از نهاد دولت است. با یک “دولت ملی” می‌توان صاحب اعتبار و حیثیت در جهان شد. ما به اندازه کافی در طول تاریخ برف خود را به بام دیگران انداختیم. همواره به همسایه‌ها و ملت‌ها و دولت‌ها توصیه نمودیم که ما را دست‌کم نگیرید. اما کسی ما را جدی نگرفت و اعتباری بر ما قایل نشد. انکار واقعیت‌ها و توسل به توصیه‌های اخلاقی، ره به جایی نمی‌برد. باید به این باور برسیم که تنها یک دولت ملی و قدرتمند می‌تواند به معنی واقعی حقوق اتباع و شهروندان خود را در داخل تامین کند و پاسدار حقوق شهروندان خود در خارج از قلمرو خود باشد.

احمد ارشاد خطیبی