افغانستان، اولین چالشی سیاسی دولت بایدن/ چهار پیشنهاد

وقتی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ و هشت سال قبل از او باراک اوباما وارد کاخ سفید شدند، اوضاع افغانستان در مسیر اشتباه به پیش می رفت. متاسفانه داستان مشابه در مورد جو بایدن نیز اتفاق خواهد افتاد. تازه ترین گزارش سه ماهه بازرس کل ویژه برای بازسازی افغانستان(سیگار) نشان داد که حملات شبه نظامیان از ماه جولای تا سپتمر در مقایسه با مدت مشابه گذشته پنجاه درصد افزایش یافته و از میانگین های فصلی عبور کرده است. این گزارش در حالی نشر شد که گزارش سه ماهه قبل از آن نشان داد حملات شبه نظامیان از آپریل تا جون قبلا به بالاتر از نرم های تاریخی رسیده بود. با اینکه تلفات غیرنظامیان در سال ۲۰۲۰ کمتر از چند سال اخیر بوده است اما از سپتامبر ۲۰۱۹ به بعد اکتبر مرگبارترین ماه برای غیرنظامیان در افغانستان بود. نیروهای دفاعی و امنیتی افغان با ده هزار تلفات از ماه مارچ تا جولای سال جاری اما به مراتب بیشتر بوده است.

به عنوان بخشی از توافق نامه صلح امریکا-طالبان که در ماه فبروری سال جاری میلادی امضا شده، طالبان تعهد سپردند حملاتشان به مناطق پرجمعیت را متوقف کنند. طالبان اما با حمله لشکرگاه این تعهد را زیرپای گذاشتند. این گروه همچنین خشونت در بیشتر ولایات افغانستان را گسترش و حملاتشان به تاسیسات نیروهای امنیتی و دفاعی افغان را افزایش دادند. طالبان با تحکیم موقعیت خود در مناطق روستایی افغانستان در نوعی محاصره تدریجی شهرهای بزرگ را در معرض تهدید و تصرف قرار دادند. دولت ترامپ با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان این رویه طالبان را تسریع نمود در حالیکه طالبان اقدام متقابلی که در توافق نامه صلح متعهد شده بودند را انجام ندادند: ترامپ ابتدا دستور کاهش نیروهای امریکایی از ۸۶۰۰ به ۴۵۰۰ در افغانستان را صادر کرد و به تازگی نیز قرار است تا قبل از مراسم تحلیف رئیس جمهور جدید تعداد سربازان امریکایی را به ۲۵۰۰ نفر کاهش دهد. این اقدام اما می تواند فرصتی برای دولت بایدن ایجاد کند که قبلا وجود نداشت.

مذاکرات بین الافغانی بین دولت افغانستان و طالبان که در ماه سپتامبر آغاز شد از زمان کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ تاکنون بهترین فرصت برای افغان ها برای ختم حلقه جنگ که بیش از چهل سال است کشورشان را به قهقرا برده، قلمداد می شود. هیات های مذاکره کننده حکومت و طالبان علی رغم تعهد اولیه نزدیک به سه ماه وقت گذاشتند تا روی کارشیوه مذاکرات به توافق برسند. مذاکرات بین الافغانی اکنون با یک وقفه بیست روزه روبرو شده تا دو طرف پیشنهادات یکدیگر را برای آغاز مذاکرات رسمی بررسی کنند. تاخیرات در مذاکرات بین الافغانی و همزمانی آن با افزایش حملات داعش و طالبان امیدها به موفقیت گفت و گوها در کاهش خشونت و درد و رنج مردم افغانستان را کمرنگ کرده است.

جو بایدن به عنوان رئیس جمهور منتخب در حالی وارد دفتر کاری خود می شود که جنگ از لحاظ نظامی در فرسایش است و از بعد دیپلماتیک به کندی پیش می رود و بایدن خیلی زود با یک تصمیم حساس روبرو خواهد شد. براساس توافق نامه صلح امریکا با طالبان، واشنگتن تعهد سپرد تا ماه می ۲۰۲۱ تنها سه ماه بعد از ورود بایدن به کاخ سفید تمام نیروهایش را از افغانستان خارج کند. در چنین شرایطی دولت بایدن چه کار باید انجام دهد؟
چهار پیشنهاد عمده در این راستا ارائه می گردد:

یک، بازی زمان

همان بخش از توافق نامه صلح امریکا با طالبان که واشنگتن را به خروج کامل نیروهایش از افغانستان ملزم می کند بندی دارد که می گوید خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان به تعهد طالبان و عمل براساس الزامات توافق نامه صلح امضا شده بستگی دارد. عدم همکاری یا میزبانی اشخاصی که امنیت ایالات متحده و متحدانش را به خطر می اندازد و قطع همکاری با گروه های تروریستی از جمله القاعده جزء تعهدات طالبان می باشد. رئیس شاخه القاعده در جنوب آسیا اما به تازگی در کمپ طالبان در هلمند کشته شد. توافق نامه صلح امریکا با طالبان چندین پیوست محرمانه دیگر هم دارد که مکان و چگونگی دست زدن طالبان به خشونت در چارچوب استراتژی جنگ و مذاکرات صلح آنها را مشخص می کند. اظهارات مکرر زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه امریکا در امور صلح امریکا، و جنرال میلر، فرمانده نیروهای امریکا در افغانستان، مبنی بر اینکه طالبان با افزایش خشونت در مناطق نزدیک به شهرهای افغانستان روح توافق نامه را نقض کرده اند به خوبی نشان می دهد که امریکا به طالبان در مورد عمل به تعهدات سپرده شده در توافق نامه اعتقادی ندارد. دولت بایدن باید به بهانه اینکه طالبان به تعهدات شان در توافق نامه صلح با امریکا عمل نکرده اند باید یک کیس اصلاحی تازه آماده کند و خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان را تا زمانیکه طالبان به طور کامل به تعهداتشان عمل نکرده اند به تعویق بیندازد.

دو، ابراز نارضایتی

به عنوان دومین پیشنهاد، دولت باید به طالبان بفهماند که برای مشاهده نیت طالبان در عمل به تعهدات شان حوصله کمی دارند. از زمان امضای توافق نامه صلح امریکا با طالبان تاکنون، نیروهای امنیتی افغان یا در حالت دفاع فعال بوده اند یا در وضعیت حمله محدود به سر برده اند و نیروهای امریکایی فقط در مواقع ضروری و برای دفاع از نیروهای امنیتی افغان یا پوسته های پلیس در برابر حملات طالبان حملات هوایی را انجام داده اند. در صورتیکه طالبان خشونت ها را کاهش ندهند و همچنان خواستار عملی شدن توافق نامه شوند، دولت بایدن با یک سری گام های تدریجی و روشن باید خطوط قرمز توافق نامه در مورد فعالیت های خشونت بار را به طالبان گوشزد کند. این گام ها باید با اقدامات تهاجمی توسط نیروهای امنیتی افغان آغاز گردد: شروع با عملیات هایی توسط نیروهای ویژه و عملیات های تهاجمی گسترده توسط ارتش و نیروی هوایی افغانستان در صورت نیاز. طالبان از زمان امضای توافق نامه صلح با امریکا به طور مداوم مفاد توافق نامه را نقض کرده و با برخورد سخت از سوی دولت ترامپ مواجه نشده اند. دولت بایدن باید این رویه را تغییر دهد.

سوم، توسل به استراتژی مبارزه با تروریزم

پیشنهاد سوم به دولت بایدن آماده شدن برای تطبیق استراتژی مبارزه با تروریزم می باشد، چیزی که بر حضور نظامی امریکا در افغانستان مبتنی نباشد. جو بایدن همواره با اعزام گسترده و پایان باز نیروهای نظامی امریکا به افغانستان مخالف بوده بر استفاده از تعداد محدودی از نیروهای ویژه و توانایی های استخباراتی برای حمایت از شرکای بومی برای مبارزه با دشمن مشترک تاکید کرده است. اگرچه در مورد توان نیروهای محدود امریکایی که قرار است براساس توافق نامه صلح با طالبان در افغانستان بمانند در انجام این هدف بحث و جدل هایی وجود دارد. با توجه به این عدم اطمینان، دولت بایدن باید یک سری عملیات های تخریبی علیه القاعده و داعش در افغانستان انجام دهد. این اقدامات دست کم می تواند شامل « مشوره آشکار یا پنهان مشاورین امریکایی به نیروهای ضد تروریزم افغان، ماموریت آشکار یا پنهان با محوریت امریکا در کشورهای مجاور مانند پاکستان یا کشورهای آسیای مرکزی، حمایت مخفیانه از گروه های نیابتی در افغانستان و یک سکوی دریایی اختصاصی در اقیانوس هند» باشد. اگرچه گزینه های پیشنهاد شده ممکن است موثر واقع شوند یا نشوند چون برخی از آنها خیلی مطلوب نیستند اما آنچه به دولت بایدن آزادی عمل بیشتری در حرکت روبه جلو می دهد داشتن مجموعه یی از گزینه های حفاظتی می باشد.

چهارم، اصلاحات در نیروهای امنیتی افغانستان

به عنوان پیشنهاد چهارم باید به خواست دولت بایدن در مورد برخی اصلاحات در نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان اشاره کرد. یکی از دلایلی که سبب جسارت و روحیه بیشتر طالبان شده حمایت کم امریکا از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان می باشد، طالبان معتقدند با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان نیروهای دفاعی و امنیتی و پلیس افغانستان متلاشی می شود. راه مهم در مبارزه با این برداشت طالبان و ایجاد اهرم فشار برای دولت افغانستان در مذاکرات صلح تقویت نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان می باشد. این اصلاحات باید حداقل سه عنصر را در بر گیرد. اول، بهینه سازی نیروی هوایی افغانستان می باشد: نگهداری نیروهای هوایی برای افغانستان بسیار پرهزینه است و داشتن چندین فریم هوایی مختلف به مراتب پیچیده تر می باشد. دوم، بهینه سازی ارتش افغانستان است که باید ساده تر شده هزینه و پیچیدگی اش کاهش یابد. حدود یک سال پیش در کنفرانس آینده نیروها در کابل شرکت کردم که هدفش امتحان برخی گزینه ها برای رسیدن به این هدف بود. یک گزینه تحکیم ساختار ارتش می باشد که برای مثال از طریق کاهش ریاست های نیروها و دیگر لایه های اداری ممکن می شود. راه دوم کم کردن تعداد وسایط نقلیه ارتش است که نگهداری آنها گران است و سبب بروز فساد از طریق دزدی سوخت شده است. تیم بایدن باید آن کار را انجام دهد و ارتش افغانستان را قادر بسازد تا تمرکزش از عملیات های واکنشی و بزرگ بی ثمر را به افزایش امنیت استاتیک مناطق دارای اولویت به طور مثال مناطق اطراف شهرهای بزرگ تغییر دهد، چیزی که با توان ارتش متناسب باشد. سومین راه ایجاد اصلاحات در پلیس افغان می باشد تا از مدل شبه نظامی(پارامیلیتری) به یک مدل پلیس جامعه تغییر پیدا کند. امریکا و متحدینش در ناتو با استفاده از نهادهای پلیس بین المللی مانند اینترپل و یوروپل و درس هایی که از تلاش های گذشته شان گرفته اند اقداماتی اساسی در اصلاحات پلیس را روی دست گیرند.

به هر حال تطبیق هیچ یک از این پیشنهادات کار ساده ای نیست اما برای جلوگیری از ناکامی سریع سیاست امریکا در افغانستان چیزی که دولت بایدن علاقه دارد از آن اجتناب کند ضروری می باشد.

منبع