اجلاس مسکو؛ یک متن و چند حاشیه

در ادامه تلاش‌ها برای صلح افغانستان، در آخرین روزهای سال ۱۳۹۹ کنفرانسی به ابتکار روسیه در مسکو برگزار شد. کشورهای ایالات متحده امریکا، چین، پاکستان، قطر و ترکیه نیز در این کنفرانس حضور داشتند. ۱۲ تن به نمایندگی از حکومت افغانستان و ۱۰ تن از گروه طالبان دعوت شده بودند.

اجلاس مسکو، ادامه مذاکرات قطر ارزیابی می‌شود و قرار است اجلاس مهم‌تری به زودی در استانبول ترکیه برگزار شود.
اجلاس مسکو متن جالب‌ و حاشیه‌های جالب‌تری داشت که کوتاه به آن‌ها می‌پردازیم.

متن

چیزی که در اجلاس مسکو مثبت ارزیابی می‌شود همآهنگی سه قدرت جهانی امریکا، روسیه و چین در موضوع افغانستان است و این گمان را تقویت می‌کند که امریکا به راه‌حل منطقه‌ای تمایل پیدا کرده است. این همآهنگی در بیانیه پایانی اجلاس انعکاس یافته است. در این بیانیه به چند موضوع اشاره شده است:
۱- در بیانیه بر ادامه مذاکرات حکومت و طالبان تأکید شده است. گفته شده که کشورهای حاضر در اجلاس مسکو، مذاکرات حکومت و طالبان را تنها راه‌حل معضل افغانستان می‌دانند.
۲- در بیانیه آمده است که برای ما بازگشت امارت اسلامی طالبان به قدرت قابل قبول نمی‌باشد. بلکه پیشنهاد ما مشارکت طالبان در قدرت است.
۳- در این بیانیه از طالبان خواسته شده که از تشدید خشونت‌ها در فصل بهار خودداری کنند.

حاشیه‌ها

امّا اجلاس مسکو، حاشیه‌هایی هم داشت که مهم‌ترین آن‌ها را یادآور می‌شویم.
۱- سخنگویان طالبان در کنفرانس مطبوعاتی خود در مسکو، بیانیه کشورهای مشترک ترویکا را رد کردند. طالبان گفتند هیچ کشوری حق ندارد از بیرون بگوید چه‌ چیزی قابل قبول است یا نیست. درباره نوع حکومت تنها مردم افغانستان می‌توانند تصمیم بگیرند.
در این مورد سه نکته قابل یادآوری می‌باشد:
اوّل: این سخن طالبان با دیگر اظهارات آنان در تضاد است؛ رهبران این گروه دایماً بر حکومت اسلامی موردنظر خود اصرار می‌کنند. در امارت اسلامی طالبان، برای دیدگاه و خواست مردم هیچ جایی درنظر گرفته نشده است.
دوّم: اگر طالبان به این سخن خود باور دارند، مشکل افغانستان زود قابل حل است. اشرف غنی نیز چندبار اعلام کرده است که برای انتخابات زودهنگام آمادگی دارد. دوطرف از سازمان ملل متحد بخواهند با راه‌اندازی یک رفراندم آزاد، از جمهوری اسلامی و امارت اسلامی به یکی رأی بدهند.
سوّم: واقعیت این است که طالبان حکومت و حاکم را آسمانی می‌دانند. در چنین حکومتی، تنها وظیفه‌ای که مردم دارند پذیرفتن است؛ بدون آن‌که حق چون‌وچرا و مخالفت داشته باشند!
۲- یکی از حاضران اجلاس مسکو گلبدین حکمتیار بود. گفته شده که او مستقل دعوت شده بوده است. نکته اصلی این است که حکمتیار در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است: خواست ما از امریکا این است که افغانستان را ترک کند و حکومت ساخته خود را نیز با خود ببرد.
۳- ریاست هیأت حکومت به عهده عبدالله رئیس شورای مصالحه ملّی بوده است؛ امّا با رسیدن هیأت به مسکو، گفته شده معصوم استانکزی به عنوان رئیس هیأت افغانی به وزارت خارجه روسیه معرفی شده است. این موضوع بین اعضای هیأت حکومت تنش ایجاد کرده است.
۴- در هیأت ۱۲ نفری حکومت تنها یک زن یعنی حبیبه سرابی حضور داشت. این مسأله از سوی جامعه مدنی و طرفداران حقوق زنان مورد انتقاد قرار گرفت.
۵- مارشال عبدالرشید دوستم، یکی از اعضای هیأت حکومت در اجلاس مسکو بود. تصاویری که از او در مسکو منتشر شده او را در لباس رسمی مارشالی نشان می‌دهد؛ در حالی‌که در جلسه با طالبان این لباس را در تن ندارد. گفته شده که مارشال می‌خواست با همان لباس و فرم مارشالی در اجلاس حضور یابد؛ امّا طالبان ابتدا با حضور دوستم در مذاکرات مخالفت کردند و بعد از موضع خود کوتاه آمده و حضور او را پذیرفتند مشروط به این‌که بدون لباس مارشالی شرکت کند.
۶- مارشال دوستم در اجلاس مسکو، دست خود را روی شانه ملا فاضل، از مقامات بلندرتبه طالبان می‌گذارد و احوال او را می‌پرسد. ملا فاضل دست او را با خشونت پس می‌زند و او را قاتل و جنایت‌کار می‌خواند. این موضوع باعث رنجیدگی مارشال دوستم شده و او روز دوّم در اجلاس شرکت نمی‌کند و زودتر از موعد مسکو را ترک می‌کند.
گفتنی است که ملا فاضل در حکومت طالبان لوی‌ درستیز بود که در جنگ‌های پایانی قندز به دست نیروهای دوستم اسیر شد و پس از چندی دوستم او را تسلیم نیروهای امریکایی کرد و ملا سال‌ها در زندان کوانتانومو محبوس بود و سرانجام مبادله و آزاد شد.

سید اسحاق شجاعی