آیا نشست داووس میتواند افغانستان را نجات دهد؟

اجلاس اقتصادی داووس در سوئیس در حال برگزاری است و یکی از مهمانان این نشست اقتصادی آقای اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان است. این نشست فرصت خوبی است تا بتوان به بررسی این نکته پرداخت که آیا راهکاری برای احیای اقتصاد افغانستان وجود دارد. مسئله ای که ذهن بسیاری از مردم افغانستان و سیاستمداران این کشور را به خود درگیر کرده است.

۴ دهه جنگ و توقف زمان برای اقتصاد:

افغانستان ۴ دهه است که درگیر جنگی سوزان است. جنگی که به نظر میرسد پایانی برای آن وجود ندارد. جنگی که بسیاری از مردم افغانستان را نسبت به ادامه زندگی در برابر ابهام قرار داده است و روزانه قربانیان بسیاری را میگیرد. اما قربانیان این جنگ تنها کسانی نیستند که در میدان نبرد یا به واسطه تبادل آتش طرفین جان خود را از دست داده یا مجروح میشوند. قربانیان این جنگ در محدوده ای گسترده تر شامل کسانی میشود که به واسطه جنگ و ناآرامی فرصتهای خود برای زندگی، اشتغال و آینده ای بهتر را از داده اند.

شرایطی که موجب شده است تحت آن زمان برای اقتصاد افغانستان متوقف شود. اقتصاد افغانستان همچنان با گذشت ۲۰ سال پس از شکست امریکا اقتصادی سنتی و کشاورزی است که تکیه بخش کشاورزشی آن نیز به صورت عمده بر تولید کوکنار است. اشتغال در افغانستان نیز متکی بر اشتغال در بخش کشاورزی است. تولیدات صنعتی هنوز نتوانسته است جایگاه خود را در افغانستان پیدا کند. نیمی از جمعیت افغانستان یعنی ۵۴ درصد از باشندگان این کشور بیکار هستند و حدود ۳۸ فیصد از جمعیت نیز در بخش کشاورزی و مشاغل وابسته به آن فعال هستند.

کشاورزی که برخلاف کشورهایی مانند سوئیس و یا استرالیا نتوانسته است درآمد چندانی را نصیب افغانستان کند. بلکه به دلیل نقش عمده کوکنار، عمده سود تجارت این ماده مخدر در اختیار واسطه های فروش و گروههای قاچاق و تولید مواد مخدر در سایر نقاط جهان قرار میگیرد. در حالی که GDP سالیانه افغانستان مبلغی در حدود ۲۰ میلیارد دلار است، استرالیا تنها در بخش کشاورزی درآمدی معادل ۱۵۵ میلیارد دلار دارد.

ساختار افغانستان ظرفیت پذیرش یک اقتصاد صنعتی را ندارد: جنگ پایان ناپذیر

دلایل بسیاری در عدم موفقیت افغانستان برای حرکت به سمت یک اقتصاد صنعتی موثر بوده است. از جمله این دلایل میتوان به جنگ و ناامنی طولانی مدت اشاره کرد. جنگ موجب شده است که افغانستان جذابیت کافی برای دریافت سرمایه گذاری خارجی در بخش صنعتی را نداشته باشد. سرمایه گذاری خارجی نیازمند ثبات در شاخص های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است. امری که افغانستان فاقد آن است و حتی طراحی یک برنامه یک ساله در اقتصاد افغانستان امری دشوار است.

الکتریسیته حتی برای فعالیت بخش مسکونی نیز ناکافی است

همچنین اقتصاد افغانستان با مساله تامین سوخت و انرژی دست و پنجه نرم میکند. در حال حاضر حتی تامین انرژی در بخش مسکونی نیز امری دشوار در افغانستان است. بخش های عمده ای از ولایات در ساعت های طولانی فاقد برق هستند. همچنین دکل های برق توسط گروههای ستیزه جو و تروریستی به صورت متناوب هدف قرار میگیرند که موجب تخریب انتقال انرژی میگردد. به صورتی که گاهی کابل با قطعی برق ۱۲ ساعته در هر روز مواجه است. از سوی دیگر فقدان الکتریسیته موجب تخریب ارتباطات اینترنتی نیز میشود، ارتباطی که در حالت عادی نیز به دلیل مشکلات موجود در ساختار ارتباطی دارای مشکلاتی است.

فقدان نیروی کار ماهر و ضعف در آموزش

از سوی دیگر ساختار اجتماعی افغانستان به دلیل عدم آموزش تحصیل مناسب و فقدان نیروی کار ماهر یا توانمند برای بخش صنعت فاقد ظرفیت ضروری برای فعال شدن بخش صنعت است. به صورتی که بخش صنعتی با کمبود نیروی حیاتی توانمند برای فعالیت مواجه است. در بخش شاخص های سیاسی نیز فارغ از مساله جنگ طولانی مدت، درگیری افغانستان با بحران فساد و مشکلات بوروکراتیک، این کشور را به عدم جذابیت و مقبولیت برای کسب و کارهای مختلف و همچنین سرمایه گذاری دچار کرده است.

آیا داووس میتواند افغانستان را نجات دهد؟

تحت شرایطی که از آن صحبت شد اجلاس داووس در بهترین حالت تنها میتواند زمنیه این را فراهم کند که افغانستان به مقدار بیشتری از کمک های اقتصادی بین المللی در بخش های بشر دوستانه و یا حکمرانی دسترسی داشته باشد. کمک هایی که حتی برای پاسخ گویی به نیازهای بی جاشدگان داخلی در پی جنگ و بلایای طبیعی نیز کافی نیست. از این رو نمیتوان چشم انتظار تحولی گسترده در پی حضور رئیس جمهور افغانستان در این نشست باشیم.