چالش های عربستان سعودی با دولت بایدن

شکی نیست که محاصره قطر با حمایت جدی و قاطع رئیس‌جمهور فعلی امریکا دونالد ترامپ شروع شد، زیرا این اقدام سعودی‌ها و متحدانش در ۲۳ مه ۲۰۱۷ و تنها سه روز بعد از سفر ترامپ به ریاض برای شرکت در نشست سران کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس کلید خورد. هرچند که وزیر خارجه وقت امریکا رکس تیلرسون چند باری برای رفع بحران تلاش کرد، اما معلوم بود که او از سوی حلقه نزدیک به ترامپ به خصوص داماد و مشاور ارشدش جرد کوشنر حمایت نمی‌شد، زیرا کوشنر به صورت جدی از سعودی‌ها حمایت می‌کرد. حالا نه تنها دوره ترامپ به سر رسیده بلکه شکی نیست بایدن به صورت جدی مخالف ادامه این بحران و محاصره اقتصادی و سیاسی قطر توسط عربستان و متحدانش است. از این رو آشتی با قطر در دستور کار سعودی ها قرار گرفت.

سعودی‌ها این اقدامات و احتمالاً اقدامات دیگری را انجام می‌دهند تا خود را با شرایط دولت آینده امریکا وفق دهند، اما مسئله اینجا است که آن‌ها تا چه حد می‌توانند موفق باشند. به نظر می‌رسد که آن‌ها به دو دلیل شانس اندکی داشته باشند. دلیل اول تجربه هشت سال رابطه سرد بین سعودی‌ها و دولت باراک اوباما است که انتظار می‌رود با دولت بایدن تکرار شود. باید توجه داشت که بسیاری از شخصیت‌های دولت بایدن مثل سالیوان از مقامات رده بالای دولت اوباما بودند و به همین دلیل است که انتظار می‌رود دولت بایدن به نوعی دولت شماره ۲ اوباما باشد. دلیل دوم مشکلات جدی است که طی این چهار سال و با بلندپروازی‌های منطقه‌ای ولیعهد سعودی محمد بن‌سلمان به وجود آمده‌اند. پرونده قتل جمال خاشقجی و جنگ شش ساله با یمن در صدر این مشکلات هستند. بایدن در اکتبر گذشته و به مناسبت دومین سالگرد قتل جمال خاشقجی به دست عمال سعودی بیانیه‌ای صادر کرد و وعده بازنگری دولتش در روابط با سعودی‌ها را داد و بر پایان دادن به حمایت واشنگتن از جنگ سعودی‌ها با یمن تأکید کرد و گفت: «امریکا برای فروش تسلیحات یا خرید نفت، ارزش‌های خودش را کنار نمی‌گذارد.» روشن است که این دو مشکل مثل مشکل بحران قطر یا آزاد کردن الهذلول به راحتی قابل حل نیستند به ویژه اینکه اصل هر دو مشکل به شخص محمد بن‌سلمان گره خورده و هر گونه حل و فصلی در این دو مشکل لطمه‌ای جدی به موقعیت او در نظام حکومتی وارد می‌کند. بنابراین، اقدامات احتیاطی فعلی سعودی‌ها شاید بتواند برخی از مشکلات آن‌ها را با دولت بایدن برطرف کند، اما مشکلات اصلی همچنان باقی مانده‌اند و به نظر می رسد، سعودی‌ها به واسطه این مشکلات باید انتظار دوره پر فراز و نشیبی با دولت آینده امریکا داشته باشند و چه بسا تعامل با دولت دوم اوباما برای آن‌ها بسیار سخت‌تر از قبل باشد.

دکتر عبداللطیف نظری