در این جغرافیای مافیایی، جز نگاه شخصی و گاها قومی، هیچ نگاه دیگری معنا ندارد!

درست است که در این کشور فلک زده شعارهای انسانی، اسلامی و ملی پررنگ بلکه بیش از کشورهای دیگر است اما وقتی به وضعیت و چگونگی گفتار و رفتار سران و حتی مدعیان روشنفکری نیک بنگریم، درخواهیم یافت که در این غمکده نه تنها از نگاه انسانی بلکه حتی از نگاه ملی هم خبری نیست. آنچه در این جغرافیای مافیایی و رانت خواری بیش از هر چیزی رونق دارد نگاه شخصی و گاها قومی است و بس.

در این میان وضعیت سران ما خرابتر و بدتر از همه است؛ زیرا:

۱- سران پشتون در کنار نگاه شخصی، به نگاه قومی نیز تا حدودی پایبندند و در همین راستاست که نهادها و پست‌های کلیدی هر روز بیش از دیروز در اختیار پشتونها قرار می‌گیرد.

۲- سران تاجیک هم علاوه بر نگاه شخصی به نگاه قومی کم و بیش عمل نمودند و به همین خاطر است که همواره یک طرف معادلات اصلی سیاست و قدرت بودند و جایگاهشان را در برخی پست‌های کلیدی حفظ نمودند. تازه سران تاجیک مراکز علمی فرهنگی در راستای زنده نگهداشتن نام سران خود، دست و پا کردند؛ مراکزی نظیر دانشگاه ربانی و دانشگاه نظامی مارشال فهیم که از این طریق، اسامی شخصیت‌های خودشان را تا اندرون خانه‌های افراد این مرز و بوم ماندگار نموده اند.

۳- سران ازبیک و از جمله دوستم نیز جایگاه ازبیک را تا حد معاونت اول و ریاست پارلمان رساندند که با این روند، به راحتی جایگاه سوم را در معادلات قدرت و سیاست از چنگ سران هزاره در آوردند.

۴- اما در این میان داستان سران میدان دار هزاره چیزی دیگریست. این حضرات بیش از دیگران برای منافع شخصی و خانوادگی، مردمشان را بانگاه رای پشتون و تاجیک و نردبان رسیدن ازبیک به معاونت اول و ریاست پارلمان نمودند. با این کارشان به خوبی فهماندند که نه تنها انسانی و ملی بلکه حتی قومی هم عمل نکردند.

بدتر از همه، عملکرد مدعیان روشنفکری این سرزمین نفرین شده است که به نگاه شخصی و قومی ارج گذاشته با قلم و بیانشان همین سران را تمجید می‌کنند و از این‌ها به عنوان خردمندان و معتدلین این دیار یاد می‌کنند. در حالی همین سران، افراطی ترین اند؛ زیرا یا خودشان مستقیما تعصب و افراطیت به خرج دادند و یا با بد ترین متعصبین و افراط گرایان هم‌پیمان و هم کاسه شدند.

بنابراین، در این جغرافیای مافیایی، طرد نگاه انسانی و ملی و اولویت دادن به منافع شخصی و خانوادگی اصول همگانی است اگر چه سران غیر هزاره کم و بیش با نگاه قومی نیز عمل نمودند که غالب سران ما در قبال همین کم و بیش هم عملکرد مناسبی نداشتند.

خلاصه در نبود نگاه انسانی و حد اقل ملی، تحقق صلح عادلانه و امنیت همگانی ممکن نخواهد بود.

محمد امین احسانی