داعش و استفاده از سلاح شیمیایی

در سال 2016، سیمور هرش، روزنامه نگار معروف آمریکایی، در گزارشی معتقد بود که هیلاری کلینتون تایید کرده که مواد شیمیایی به ویژه سارین از لیبی و از مسیر ترکیه به سوریه منتقل شده است. بنابراین خود آمریکا در این موارد دست داشته است.

طبق گزارشات مراکز بین المللی، از سال 2013 میلادی تا پایان سال 2016، حداقل 52 حمله شیمیایی توسط داعش در عراق و سوریه انجام شده است. زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، استفاده از مواد شیمایی را منحصر به داعش ندانسته و جبهه النصره را نیز گروهی می‌داند که همچون داعش دسترسی به مواد شیمیایی خطرناکی داشته و از آن استفاده می‌کند. مقامات عراقی بیشتر ترجیح داده‌اند تا در راستای حفظ روحیه مردم و سربازان این حملات را ناچیز جلوه دهند اما سوریه بارها به مجامع بین‌المللی گزارش استفاده از تسلیحات شیمیایی توسط داعش و دیگر گروه های معارض تروریست را ارائه داده اما در اکثر موارد مورد توجه قرار نگرفته است.

سال 2017 اما توجه ویژه ای به این مسئله شد چرا که در ماه آوریل، حوادث شیمیایی ناگواری در خان شیخون سوریه اتفاق افتاد. پس از آن نیز بارها گزارش استفاده از مواد شیمیایی خصوصاً در عملیات موصل توسط تروریست ها مخابره شد. طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شده است که وقایع و حملات شیمیایی در عراق و سوریه از کم شدت تا پرشدت و عموماً با گازهای سمی و خطرناکی همچون کربن، کلر، خردل و سارین اتفاق افتاده است. بر این اساس، چند سوال مهم  را مطرح و سعی در پاسخگویی به آن خواهیم داشت.

چرا حملات شیمیایی برای تروریست ها جذاب است؟

پاسخ به این پرسش کار سختی نیست. در مورد گروه های ترورریستی همچون داعش که بنیان آنها بر ایجاد رعب و وحشت است سلاح شیمیایی بسیار کاربردی است چرا که برای مردم و دولت ها وحشت انگیز می باشد. دیگر اینکه حملات شیمیایی هزینه زیادی نخواهند داشت در عین حال برای نیروی مقابل هزینه بردار و سخت خواهد بود. اثرات آن به صورت طولانی مدت در منطقه باقی مانده و برای از بین بردن این اثرات اقدامات مهمی همچون تصفیه آب و فاضلاب و پاکسازی خاک مورد نیاز است.

تلفات آن وسیع و اثرات روانی آن مخرب می باشد. سوم اینکه این حملات هرج و مرج و دستپاچگی خاصی را به دنبال خواهد داشت که در جبهه مقابل تاثیر منفی گذاشته و مانع پیشروی آن خواهد شد در عین حال فرصت برای تروریست ها خریداری می شود. در نهایت خصوصاً در شرایط ضعف که اخیراً این گروه ها با آن مواجه شده اند، موثرترین راه برای پیشگیری از نابودی ، استفاده از این سلاح هاست. بنابراین این حملات برای تروریست‌ها کاربردی، مهم و جذاب است.

مواد شیمیایی چگونه و از کجا

در مورد این پرسش چند فرضیه وجود دارد که می توانند به صورت همزمان واقعیت داشته باشند. فرضیه اول که خصوصاً در مورد مواد شیمیایی با ساختار ساده تر مورد بحث می باشد این است که تروریست ها خود به ساخت مواد شیمیایی مبادرت می کنند. این فرضیه خصوصاً در مورد داعش و امکان وجود یک تیم و هسته ماهر برای ساخت این مواد به کار برده می شود. این فرضیه تا حدودی می تواند درست باشد اما وجود گاز سمی همچون سارین که ساخت آن به سادگی ممکن نیست احتمال وجود دو فرضیه دیگر در کنار این فرض را ایجاد می کند.

فرضیه دوم این است که داعش به مراکزی در عراق و سوریه دست پیدا کرده است که محل نگهداری و ساخت مواد شیمیایی بوده اند. در این راستا در سال 2014 مقامات عراقی تایید کردند که داعش به مکانی در خارج از بغداد دسترسی پیدا کرده اند که حاوی 2500 موشک حاوی گاز سارین بوده است. در مورد سوریه نیز وضع به همین منوال است و احتمالاً تروریست ها به منابعی دسترسی پیدا کرده اند که حاوی مواد شیمیایی بوده است. حادثه خان شیخون اثبات گر این موضوع است چرا که بنابر شواهدی آنچه که موجب پخش عامل شیمیایی سارین شده است مورد اصابت قرار گرفتن مکانی حاوی این ماده بوده است. اما فرضیه سوم به امکان انتقال این مواد از دیگر کشورها به تروریست ها بازمی گردد.

بر این اساس در سال 2015، یک نماینده ترکیه اعلام کرد که مواد شیمیایی را ترکیه به داعش می رساند. ارن اردم این موضوع را برای رسیدگی در مجلس ترکیه با اسنادی ارائه داده بود. همچنین، در سال 2016، سیمور هرش، روزنامه نگار معروف آمریکایی، در گزارشی معتقد بود که هیلاری کلینتون تایید کرده که مواد شیمیایی به ویژه سارین از لیبی و از مسیر ترکیه به سوریه منتقل شده است. بنابراین خود امریکا در این موارد دست داشته است.

دلیل سکوت ائتلاف غربی

در اینجا نیز می توان به چند دلیل اشاره کرد. اولین مورد این است که یکی از دلایل اصلی حمله امریکا به عراق پاکسازی این کشور از تسلیحات مرگبار شیمیایی بود. در حالی که امروز مشاهده می شود داعش به مواد شیمیایی در خاک عراق دست یافته است. این یعنی نقص واضح عملکرد امریکا در گذشته و نیز حال برای عدم توانایی در پیشگیری از دستیابی تروریست ها به این مواد و تسلیحات.

دوم اینکه در سال 2013 یک حمله شیمیایی در حومه دمشق اتفاق افتاد که حکومت سوریه از جانب غرب و آمریکا متهم شناخته شد. علیرغم عدم اثبات این مدعا، بشار اسد برای نشان دادن حسن نیت خود طی توافقی تمامی تسلیحات شیمیایی خود را نابود و یا منتقل نمود. بر این اساس مشخص می شود که دستیابی تروریست ها به گازی نظیر سارین؛ ریشه های خارجی داشته و از طریق حامیان آنها تأمین می گردد. این در شرایطی است که بسیاری از کارشناسان بر  حمایتهای غرب و متحدان منطقه ای آنها و در رأس ایشان ، آمریکا از تروریستها اذعان دارند.

بنابراین تا قبل از حادثه خان شیخون که ابعاد جهانی یافت سکوت در برابر حملات شیمیایی نوعی تبرئه سازی خود  بوده است. سوم اینکه عامل شیمیایی تبدیل به اهرم فشار غرب علیه اسد شده است. همانگونه که در 2013 اسد متهم به حمله شیمیایی شد در حادثه خان شیخون هم پیش از هرگونه تحقیقی و علیرغم تکذیب دولت سوریه این اتهام به وی وارد شد. در عین حال، سخنگوی وزارت خارجه روسیه چند روز قبل، خبر از نقشه تروریست ها برای انجام یک عملیات شیمیایی داد که طی آن زمینه برای حملات نظامی آمریکا به مواضع سوریه مهیا گردد. همچنین وی از انتقال تجهیزات و مواد شیمیایی از عراق و موصل به رقه در سوریه خبر داد که با توجه به در محاصره بودن این شهر توسط نیروهای ائتلاف، این حجم انتقالات تسلیحاتی و عدم واکنش نیروهای آمریکایی، نشانگر نه تنها مدارا مدارا ، بلکه همراهی و حمایت  این نیروها با تروریست ها می باشد.