جهت گیری روسیه در قبال تحولات بلاروس و ارمنستان

ارزیابی نقش‌آفرینی روسیه در بلاروس پس از اعتراض‌های انتخاباتی اخیر نشانگر تکرار تجربه موفقیت‌آمیز مداخله این کشور در ارمنستان در سال ۲۰۱۸ است. روسیه برای جلوگیری از محاصره توسط غرب، عمق راهبردی‌اش را به همسایگانش گسترش داده است.

روسیه معمولاً در برابر تلاش برای انقلاب یا اعتراض به تقلب‌های انتخاباتی در محدوده شوروی سابق به مخالفت برمی‌خیزد ولی استثناهایی هم در این زمینه وجود دارد: پذیرش نتایج اعتراض‌های سیاسی در مناطق جدایی‌طلب ترانس‌نیستریا در سال ۲۰۱۱ و آبخازیا در سال ۲۰۰۴ و تحولات ارمنستان در سال۲۰۱۸ نمونه هایی از این دست به شمار می روند.

دلیل پذیرش گردش قدرت در این موارد آن بود که جناح معترض، از نظر سیاست خارجی و امنیت منطقه‌ای به مسکو نزدیک بودند. از این‌رو برخی معتقد بودند روسیه درباره بلاروس نیز مانند ارمنستان عمل می‌کند. زیرا هر دو کشور، کمتر دموکراتیک و کثرت‌گرا بوده و دستگاه‌های امنیتی و اقتصادی آنها نیز به روسیه متصل هستند.
ولی تفاوتی میان این دو کشور وجود دارد که بر کنش روسیه مؤثر واقع می‌شود. ارمنستان دموکراسی محدود و جامعه مدنی مهارشده‌ای دارد که امکان ایفای نقش متحدان روسیه در میان منازعات را فراهم می‌کند ولی در بلاروس همه ارکان قدرت سال‌هاست در دستان لوکاشنکو متمرکز شده است.

نکته مهم‌تر اینکه ارمنستان در محاصره آذربایجان و ترکیه واقع شده و هر دولتی در آن مستقر باشد، برای حفظ امنیت خود به حمایت‌های سیاسی و نظامی روسیه نیاز دارد. در حالی که بلاروس از غرب به اتحادیه اروپا مرتبط می‌شود و از منظر ژئوپلتیک، نیازمند چتر امنیتی روسیه نیست.

در مورد بلاروس ممکن است روسیه ابتدا درصدد جانشینی لوکاشنکو با فردی از جناح‌های حاضر در قدرت بلاروس بوده باشد که هم رضایت معترضان جلب شود و هم قدرت در اختیار متحدانش باقی بماند ولی حمایت صریح و علنی اتحادیه اروپا از اعتراض‌ها و غلبه غرب‌گرایان در رهبری مخالفان دولت، مسکو را وادار نمود تا در این مناقشه در طرف لوکاشنکو بایستد.

دکتر عبدالطیف نظری